آیات مهدوی – آیه ۷ سوره حمد

صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ‏

موضوع: ضرورت معرفت به امام زمان

«[خداوندا! ما را به] راه کسانى که آن­ها را مشمول نعمت خود ساختى [هدایت کن] نه به راه غضب­شدگان و گمراهان!»

نکته­ ها

1. این آیه راه مستقیم را راه کسانى معرفى مى‏کند که مشمول نعمت الهى شده‏اند و عبارت­اند از: انبیا، صدیقین، شهدا و صالحین. توجه به راه این بزرگواران و آرزوى پیمودن آن و تلقین این آرزو به خود، ما را از خطر کج­روى و قرار گرفتن در خطوط انحرافى باز مى‏دارد. انسان مؤمن بعد از این درخواست، از خداوند تقاضا می­کند که او را در مسیر غضب‏شدگان و گمراهان قرار ندهد؛ زیرا بنى‏اسرائیل نیز به گفته قرآن، مورد نعمت قرار گرفتند، ولى در اثر ناسپاسى و لجاجت، گرفتار غضب شدند.
2. امام صادق (ع) در ضمن تفسیر این آیه فرمود: «الضَّالّینَ الشّاکُ و الَّذِینَ لَا یَعْرِفُونَ الْإِمَامَ‏؛ ضالین و گمراهان، شکاکان و کسانی هستند که امامشان را نمی‌شناسند».
3. رسول خدا (ص) در ضمن حدیث ثقلین که شیعه و سنی نقل کرده‌اند، فرمود: «إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا؛ اگر همراه قرآن و اهل­بیت: باشید، گمراه نمى‏شوید». این گمراهی، همان است که در آخر سوره حمد از خدا می­خواهیم که ما را از آن دور کند: غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّین

با این بیان، ضالین دو دسته­اند: یک عده، کسانى­که با اهل­بیت: هستند، اما قرآن را رها کرده­اند، و عده دیگر، کسانی که قرآن را گرفته­اند، اما از اهل­بیت: جدا شده­اند؛ چراکه پیامبر در حدیث ثقلین تصریح می‌کنند که اگر به هردوی این­ها تسمک نکنید، گمراه می­شوید. مثل ریل­های قطار، که اگر دو ردیف باشد، قطار حرکت مى‏کند، اما اگر یک ردیف باشد، قطار از ریل خارج، و در نتیجه نابود مى‏شود.

پس اگر در نماز می­گوییم: «خدایا! ما را جز ضالین قرار نده»، برای آن­که منحرف نشویم، باید به قرآن و اهل بیت: رجوع، و به آن­ها تمسک کنیم و این یعنى معلم و کتاب باید با هم باشد.

4. رسول اکرم (ص) درباره لزوم شناخت‏ امام‏ و پیروى از او فرموده است: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً؛ اگر کسى بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی از دنیا رفته است».
5. اگر انسان امام زمانش را نشناسد، از دینش منحرف می­شود. در یکی از ۵ دعاهای عصر غیبت می­خوانیم: «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِى؛ خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، نمى‏توانم پیغمبرت را بشناسم. خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را نشناسم، حجتت را هم نمى‏شناسم. خدایا! حجتت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم،‏ از دینم منحرف می شوم». به راستی که انحراف، وقتى است که انسان، امام زمانش را نشناسد.
6. در روایتى مى‏خوانیم: «اگر شخصى تمام شب‏­ها را نماز بخواند و روزها را روزه بگیرد و اموالش را در راه خدا بدهد و هر سال به مکه و حج برود، اما ولىّ خدا را نشناسد و کارهاى خود را به رهبرى او انجام ندهد، هیچ حقى بر خدا ندارد و اهل ایمان نیست».
7. امامان معصوم: معرفت به امام زمان (عج) را جزو لوازم ایمان برشمرده و فرموده­اند: «لَا یَکُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى یَعْرِفَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الْأَئِمَّهَ کُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ یَرُدَّ إِلَیْهِ وَ یُسَلِّمَ لَه‏؛ بنده خدا مؤمن نمی­شود تا آن­که خدا و رسولش و همه ائمه و امام زمانش را بشناسد و در امورش به امام زمانش رجوع کند و تسلیم او باشد». سپس فرموده­اند: «چگونه ممکن است کسى امام آخر را (که امام زمان اوست) بشناسد و امام اول را نشناسد؟»
8. امام صادق (ع) فرمودند: «کسى که براى معرفت امام زمان خود از خانه و شهر خود خارج شود، ولى اجل به او مهلت ندهد، از مصادیق این آیه است: وَ مَنْ یُهاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُراغَماً کَثِیراً وَ سَعَهً وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً
9. خداوند در پاسخ به این پرسش که چرا ما را آفریده، فرموده است: لِیَعْبُدُونِ «تا مرا پرستش کنید». از ائمه پرسیدند: لِیَعْبُدُونِ یعنى چه؟ فرمودند: «لیعرفون»؛ یعنی نسبت به خدا معرفت پیدا کنید. از آن طرف و در سخنی دیگر، امام حسین (ع) در پاسخ به این سؤال که معرفت خدا چیست، فرمود: «مَعْرِفَهُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُم؛ معرفت خدا، شناخت مردم هر زمان نسبت به امامشان است». یعنى معرفت خدا جز با معرفت امام زمان حاصل نمی‌شود. پس آفرینش براى عبادت خداست، عبادت خدا هم معرفت خدا و در نهایت، معرفت خدا هم به معرفت امام است.
10. اگر کسى بخواهد ائمه: را بشناسد، امام­شناسى کامل در زیارت جامعه کبیره است که از امام هادی (ع) به ما رسیده است.