آیات مهدوی – آیه ۷ سوره حمد

صِراطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ
موضوع: ضرورت معرفت به امام زمان
«[خداوندا! ما را به] راه کسانى که آنها را مشمول نعمت خود ساختى [هدایت کن] نه به راه غضبشدگان و گمراهان!»
نکته ها
- این آیه راه مستقیم را راه کسانى معرفى مىکند که مشمول نعمت الهى شدهاند و عبارتاند از: انبیا، صدیقین، شهدا و صالحین. توجه به راه این بزرگواران و آرزوى پیمودن آن و تلقین این آرزو به خود، ما را از خطر کجروى و قرار گرفتن در خطوط انحرافى باز مىدارد. انسان مؤمن بعد از این درخواست، از خداوند تقاضا میکند که او را در مسیر غضبشدگان و گمراهان قرار ندهد؛ زیرا بنىاسرائیل نیز به گفته قرآن، مورد نعمت قرار گرفتند، ولى در اثر ناسپاسى و لجاجت، گرفتار غضب شدند.
- امام صادق (ع) در ضمن تفسیر این آیه فرمود: «الضَّالّینَ الشّاکُ و الَّذِینَ لَا یَعْرِفُونَ الْإِمَامَ؛ ضالین و گمراهان، شکاکان و کسانی هستند که امامشان را نمیشناسند».
- رسول خدا (ص) در ضمن حدیث ثقلین که شیعه و سنی نقل کردهاند، فرمود: «إِنْ تَمَسَّکْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا؛ اگر همراه قرآن و اهلبیت: باشید، گمراه نمىشوید». این گمراهی، همان است که در آخر سوره حمد از خدا میخواهیم که ما را از آن دور کند: غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّین
با این بیان، ضالین دو دستهاند: یک عده، کسانىکه با اهلبیت: هستند، اما قرآن را رها کردهاند، و عده دیگر، کسانی که قرآن را گرفتهاند، اما از اهلبیت: جدا شدهاند؛ چراکه پیامبر در حدیث ثقلین تصریح میکنند که اگر به هردوی اینها تسمک نکنید، گمراه میشوید. مثل ریلهای قطار، که اگر دو ردیف باشد، قطار حرکت مىکند، اما اگر یک ردیف باشد، قطار از ریل خارج، و در نتیجه نابود مىشود.
پس اگر در نماز میگوییم: «خدایا! ما را جز ضالین قرار نده»، برای آنکه منحرف نشویم، باید به قرآن و اهل بیت: رجوع، و به آنها تمسک کنیم و این یعنى معلم و کتاب باید با هم باشد.
- رسول اکرم (ص) درباره لزوم شناخت امام و پیروى از او فرموده است: «مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِیتَهً جَاهِلِیَّهً؛ اگر کسى بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی از دنیا رفته است».
- اگر انسان امام زمانش را نشناسد، از دینش منحرف میشود. در یکی از ۵ دعاهای عصر غیبت میخوانیم: «اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِى حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِى حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِى؛ خدایا! خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی، نمىتوانم پیغمبرت را بشناسم. خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان که اگر پیغمبرت را نشناسم، حجتت را هم نمىشناسم. خدایا! حجتت را به من بشناسان که اگر امام را نشناسم، از دینم منحرف می شوم». به راستی که انحراف، وقتى است که انسان، امام زمانش را نشناسد.
- در روایتى مىخوانیم: «اگر شخصى تمام شبها را نماز بخواند و روزها را روزه بگیرد و اموالش را در راه خدا بدهد و هر سال به مکه و حج برود، اما ولىّ خدا را نشناسد و کارهاى خود را به رهبرى او انجام ندهد، هیچ حقى بر خدا ندارد و اهل ایمان نیست».
- امامان معصوم: معرفت به امام زمان (عج) را جزو لوازم ایمان برشمرده و فرمودهاند: «لَا یَکُونُ الْعَبْدُ مُؤْمِناً حَتَّى یَعْرِفَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الْأَئِمَّهَ کُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ یَرُدَّ إِلَیْهِ وَ یُسَلِّمَ لَه؛ بنده خدا مؤمن نمیشود تا آنکه خدا و رسولش و همه ائمه و امام زمانش را بشناسد و در امورش به امام زمانش رجوع کند و تسلیم او باشد». سپس فرمودهاند: «چگونه ممکن است کسى امام آخر را (که امام زمان اوست) بشناسد و امام اول را نشناسد؟»
- امام صادق (ع) فرمودند: «کسى که براى معرفت امام زمان خود از خانه و شهر خود خارج شود، ولى اجل به او مهلت ندهد، از مصادیق این آیه است: وَ مَنْ یُهاجِرْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَجِدْ فِی الْأَرْضِ مُراغَماً کَثِیراً وَ سَعَهً وَ مَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً
- خداوند در پاسخ به این پرسش که چرا ما را آفریده، فرموده است: لِیَعْبُدُونِ «تا مرا پرستش کنید». از ائمه پرسیدند: لِیَعْبُدُونِ یعنى چه؟ فرمودند: «لیعرفون»؛ یعنی نسبت به خدا معرفت پیدا کنید. از آن طرف و در سخنی دیگر، امام حسین (ع) در پاسخ به این سؤال که معرفت خدا چیست، فرمود: «مَعْرِفَهُ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ إِمَامَهُم؛ معرفت خدا، شناخت مردم هر زمان نسبت به امامشان است». یعنى معرفت خدا جز با معرفت امام زمان حاصل نمیشود. پس آفرینش براى عبادت خداست، عبادت خدا هم معرفت خدا و در نهایت، معرفت خدا هم به معرفت امام است.
- اگر کسى بخواهد ائمه: را بشناسد، امامشناسى کامل در زیارت جامعه کبیره است که از امام هادی (ع) به ما رسیده است.