بخشی از کتاب

مقدمه

باور به امامی که تداوم‌بخش جریان نبوت، برخوردار از عصمت و علم برتر و نیز منصوص و منصوب از جانب خداوند است، نقطه آغاز اختلاف در حوزه عقاید و کلام اسلامی محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که می‌توان ادعا کرد قبول یا رد چنین عقیده‌ای، منشأ دیگر عقاید و احکام متفاوت مذاهب اسلامی است.

کسی که باور دارد از جانب خداوند، برای پیامبر ۶، جانشینانی معصوم معرفی شده است، به یقین، اصول دین (عقاید)، فروع دین (احکام) و مبانی اخلاق خود را از آن‌ها می‌آموزد و راه خود را از کسانی که چنین عقیده‌ای ندارند، جدا خواهد کرد؛ پس امام‌باوری در هندسه معرفتی، عقیدتی و فقهی انسان، تأثیر مستقیم دارد و از همین رو، بحث امامت از مباحث بسیار حساس حوزه دین اسلام به شمار می‌آید؛ چنان‌چه به گفته عبدالکریم شهرستانی، در تاریخ اسلام برای هیچ مسأله‌ای به اندازه مسأله امامت، شمشیر کشیده نشده و خون‌ ریخته نشده است.[۱]

اگرچه در حیطه مکتب اسلام، مذاهب و فرقه‌های گوناگونی – چون امامیه، اشاعره، معتزله و ماتریدیه از مذاهب کلامی؛ جعفری، شافعی، مالکی، حنبلی و حنفی از مذاهب فقهی؛ و فرقه‌های کیسانیه، اسماعیلیه، زیدیه، فطحییه، یزیدیه، اباضیه، خوارج و…- پدید آمده، ولی مهم‌ترین انشعاب فرق گوناگون اسلامی، از ناحیه مسأله امامت است که تمام این صف‌بندی‌ها را به دو صف اصلی اهل تشیع و اهل تسنن تقسیم می‌کند.

اختلاف این دو مذهب اصلی جهان اسلام در مسأله امامت به دو موضوع، مرتبط است؛ یکی ماهیت امام و دیگری مصداق آن. از منظر اهل سنت، امام، در امور دین و دنیا جانشین رسول خدا۶ می‌باشد و به همین جهت، مهم‌ترین شأن و وظیفه او، سرپرستی امور سیاسی و اجتماعی و یا به عبارت دیگر، «حکومت» است. به اعتقاد ایشان، انتخاب امام، جزء وظایف و تکالیف مردم می‌باشد و از این رو، امامت، نه از اصول، که از فروع دین محسوب می‌شود. هم‌چنین از منظر اهل سنت، مفهوم امامت در قالب خلفای راشدین، مصداق یافته است.

اما به اعتقاد اهل تشیع، امام، تداوم‌بخش راه انبیاء – به ویژه راه رسول اکرم۶ – و برخوردار از موهبت عصمت و علم برتر است و از آن‌جا که شناخت و معرفی چنین شخصی، می‌بایست از جانب خدا صورت بگیرد، بحث امامت – چونان اصل نبوت- در دایره اصول دین قرار می‌گیرد.

در دیدگاه این مکتب، امام در قالب دوازده تن از اهل بیت پیامبر: تجسم یافته که دوازدهمین آنان، غایب است. در این نگاه، تمام شئون و وظایف پیامبر- جزء دریافت وحی و کسب مقام نبوت- برای امام نیز مطرح می‌باشد. به اعتقاد ایشان، مسأله نبوت و دریافت وحی، پس از رحلت خاتم الانبیاء ۶ پایان یافته است؛ اما وظایف دیگر پیامبر ۶ – چون مرجعیت دینی[۲] (تفسیر معصومانه از دین)، هدایت و ارشاد امت[۳] و نیز ولایت و تصرف در امو ر مردم[۴] و سرپرستی و حکومت بر آنان[۵] و تزکیه، تعلیم و الگوی عملی[۶]– هم‌چنان جاری است؛ چه، پذیرفتنی نیست که شأن حکومت، تعطیل نشود و انتخاب رهبر سیاسی، حتی بر خاک‌سپاری جنازه رسول اکرم۶ مقدم شود، اما دیگر شؤون تعطیل گردد.[۷]

شیعه برای اثبات الهی بودن منصب امامت و نیز خلافت بلافصل حضرت علی۷ و یازده فرزندش:، دلایل عقلی و نقلی فراوانی دارد؛ هم‌چنان‌که بر اساس دلایل متقنی، به وجود امام حی اما غائب، ایمان آورده است.

این نوشتار، در دو بخش به بررسی برخی ادله عقلی و نقلی اثبات مهدویّت می‌بپردازد؛ که امید است، مورد رضایت حضرت صاحب الامر۴ قرار گیرد.

[۱]. شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۲۴.

[۲]. مائده /۱۵ و۱۹ ؛نحل / ۴۴ و ۶۴.

[۳]. مائده/ ۱۶ ؛ نور /۵۴ ؛ احزاب/ ۴۴ و۴۵؛ نحل/ ۱۲۵؛ انبیاء/ ۷۳؛ سجده/ ۲۴

[۴]. مائده/ ۵۵ ؛ احزاب/ ۶و۳۶ ؛ نساء /۶۵.

[۵]. تمام آیاتی که د ستور اجرای حدود و امر به معروف و نهی از منکر و بر پایی عدالت را می دهد اثبات شأن حکومت برای رسول اکرم می کند مانند: آل عمران /۱۰۴، نساء/۱۴۱ مائده/۸ توبه/۱۰۳ حدید/۲۵ شوری/ ۷

[۶]. بقره / ۱۵۱؛ آل عمران / ۱۶۴ ؛ احزاب / ۲ و ۴۵؛ نور / ۵۴؛ نحل / ۱۲۵ ؛ انبیاء / ۷۳ ؛ جمعه / ۲

[۷]. رک: شیعه در اسلام، علامه طباطبائی، ص۱۷۰، وظایف امام و گستره آن و لزوم نصب و معرفی امام توسط پیامبر۶.