بررسی مفاسد آخر الزمان که در زمان ظهور حضرت مهدی(عج) بیداد میکند!
قال رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم:« مهدی امتی الذی یملأ الأرض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما »؛ مهدی امت من، کسی است که جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد همان گونه که مملو از ستم و ظلم شده است. [۱] جهانی مملو از ستم، وعده تحقق پذیر پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله و امامان معصوم علیهم السلام است که آن را برای دوران پیش از ظهور تعریف کرده‌اند. عصری به غایت پر اضطراب برای منتظران و مؤمنان به ظهور مهدی موعود علیه السلام که با قیام مهدی عجل الله رنگ و بوی صلح و آرامش و عدالت را خواهند دید. اما این جهان پر از ستم و جور و به عبارتی پر مفسده، چگونه خواهد بود؟ احادیث و روایات، تا حدودی مفاسد آخرالزمان را برای ما ترسیم نموده‌اند. برای آشنایی با « مفاسد آخر الزمان که در زمان ظهور حضرت مهدی(عج) بیداد میکند» با ما همراه باشید.
بهبودی قبل از مرگ!
حتماً شما نیز تاکنون بارها این مطلب را شنیده‌اید که بیمار صعب العلاجی، قبل از مرگ تا حدودی بهبود یافته بوده و احوالاتش مساعد شده بود. ظلم و جور که از آن به عنوان فتنه آخرالزمانی یاد می‌شود، بیمار محتضری است که قبل از مرگ توسط قیام حضرت مهدی عجل الله به بهبودی موقت رسیده و در جهان تاخت و تاز خواهد کرد. اما این امر، موقتی است و به اذن خداوند، بساطش به کلی برچیده خواهد شد و جای آن را عدالت مهدی عجل الله پر خواهد نمود؛« اقترب الناس حسابهم و هم فی غفله معرضون»؛ روز حساب مردم به آنان نزدیک شده در حالی که در غفلتند و روی گردانند.[۲] مطابق تفاسیر، طبق این آیه مردم در آخرالزمان، دچار غفلت و اعراض از خداوند خواهند شد و جامعه‌ای که آحاد آن، رویگردان از خداوند و دستورات او باشند، محکوم به ابتلای فساد و ظلم خواهند بود. رونق فسق و رواج بی‌دینی و کفر نتیجه‌ای جز غرق شدن در ظلم و ستم نخواهد داشت و این همان معنی « جهانی مملو از ظلم و جور » است.
نمونه‌هایی از مفاسد در آخر الزمان در حدیث پیامبر صلی الله؛
فتنه‌ها و مفسده‌هایی که مردم آخرالزمان در آن گرفتار خواهند شد، به قدری تأسف بار و مخرب است که قرن‌ها پیش، پیامبر صلوات الله علیه و امامان بزرگوار علیهم السلام بر احوالات آن مردم، ابراز تأسف و ناراحتی نموده‌اند. پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در حدیثی فرمودند: « روزگاری خواهد آمد که دین خدا تکه تکه خواهد شد. سنت من در نزد آنان بدعت و بدعت در نزد آنان سنت باشد، بزرگان دین در نزد آنان فریبکار و حیله‌گر خوانده می‌شوند و مکاران، موجه و وزین نامیده خواهند شد. مؤمنین، خوار و حقیر شمرده می‌شوند و فاسقین محترم و ارزشمند! کودکان گستاخ و پلید و زنان بی‌شرم و به دور از عفت و حیا خواهند بود. در آن دوران، خداوند باران به هنگام و رشد دهنده را از آنان دریغ سازد و به باران نابهنگام و مخرب مبتلا شوند».
مفاسد آخر الزمان
عالمان حدیث و مفسران روایات، مفاسد آخرالزمان را که در کلام بزرگان دین آمده است این گونه توصیف نموده‌اند؛
وقوع جنگ‌ها و درگیری‌های بسیار
یکی از مفاسدی که مردم آخرالزمان به آن گرفتار خواهند شد، اختلاف‌ها و جنگ‌های فراوان میان دسته‌ها و گروه‌هایی از مردم در سرتاسر جهان خواهد بود. چنانچه آیه « فختلف الاحزاب من بینهم فویل للذین کفروا من مشهد یوم عظیم »؛ پس گروه‌هایی از میان خودشان به اختلاف پرداختند. وای بر کسانی که کافر شده‌اند از حضور در روز بزرگ رستاخیز. [۳] طبق نظر مفسرین، به ظهور فرقه‌های انحرافی متعدد در دین اسلام اشاره دارد که در آخرالزمان و در عصر ظهور، گریبان مردم را خواهد گرفت و موجب اختلافات و جنگ‌های فراوان خواهد شد. به حدی که تعداد زیادی از مردم کشته خواهند شد. خداوند در آیه دیگری از قرآن کریم، به ابتلا شدن مردم به گرسنگی و قحطی و ترس و نابودی جان‌ها و اموال و … اشاره میکند که مفسرین آن را از علائم آخرالزمان و نتایج درگیری‌ها و جنگ‌های فراوان آن عصر می‌دانند.
کفایت به ظاهر اسلام و پوسته قرآن
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در حدیث دیگری می‌فرمایند: « در آن زمان، از قرآن جز خطی و از اسلام جز نامی باقی نخواهد ماند، گروهی دیندار شناخته می‌شوند که بیش از همه از اسلام دورتر باشند! مساجد به زیورها آراسته شده و از حیث ساختمان و بنا آباد خواهند بود اما، کسانی در آنجا هستند که از خدا نمی‌هراسند و هدایتی در آنجا رخ نمی‌دهد. قرآن و اهل آن، در اقلیت خواهند بود. مؤمنان در میان مردم اما به دور از آنها خواهند بود زیرا هدایت هیچگاه با ضلالت همراه نخواهد شد.» [۴]
جولان یأجوج و مأجوج
«حتی إذا فتحت یأجوج و مأجوج و هم من کل حدب ینسلون»؛ تا هنگامی که راه یأجوج و مأجوج باز شود و آنان از هر سمت زمین (پستی و بلندی) شتابان درآیند. [۵] بر طبق تفاسیر، یاجوج و مأجوج اقوامی شرور و فاسد بودند که با حملات و طغیان‌های خود، موجب فساد در زمین و تخریب اموال و نابودی مردم و خانه‌های آنها می‌شدند تا اینکه ذوالقرنین به دستور خداوند سدی میان دو کوه بنا کرد و آنها میان سد و کوه محصور شدند و راه نفوذشان به سایر سرزمین‌ها مسدود گشت. عالمان احادیث و مفسران روایات از این آیه این گونه برداشت نموده‌اند که: یکی از نشانه‌های قیامت و مفاسد آخرالزمان، بازگشت یأجوج و مأجوج و قوم آنهاست که با هجوم به زمین، موجب خرابی سد ذوالقرنین و برپایی آشوب و فساد در زمین خواهند شد. البته این موضوع اشارتی است به اصل رجعت که بازگشت مؤمنین خالص و کافرین خالص را به زمین مقدور می‌داند.
گسترش دروغگویی و غیبت
طبق روایتی از پیامبر اکرم صلوات الله علیه، پس از ظهور قائم عجل الله و در آخرالزمان، شیطان بر دلهای مردم مستولی خواهد شد در حالی که سیمای انسان دارند. همچون گرگان، درنده و خونریز خواهند بود. به انجام پلیدی‌ها و منکرات فخر خواهند فروخت. روز و شب را به پلشتی خواهند گذراند. چنانچه در میان آنها باشی دروغ بشنوی و آنقدر به این امر مبادرت نمایند که چنانچه خیری بشنوند، دروغ پندارند و چون در میان آنها نباشی غیبت تو را نمایند و عیب جویی ات کنند.
عدم اجابت دعاها
برآورده نشدن دعاها ولو از جانب مؤمنین و نیکوکاران، مفسده‌ای دیگر است که گریبانگیر مردم آخرالزمان خواهد بود. کلید« ادعونی استجب لکم » به سبب گناهان و پلیدی‌ها دیگر راهگشا نخواهد بود و نیکان هرچه دعا کنند جوابی نخواهند شنید.
اصل رجعت
«رجعت» به معنی بازگشتی ویژه، یکی از اعتقادات شیعیان است که البته در سایر ادیان نیز رد پای آن مشاهده شده است. چنانچه به جز مسلمانان و به طور اخص شیعیان دوازده امامی، مسیحیان و یهودیان و زرتشتیان نیز به رجعت باور داشته‌اند. باور به زنده شدن مردگان پس از اتمام حیاتشان و قبل از برپایی روز قیامت که به اتفاق نظر، یکی از وقایع محتمل در آخرالزمان می‌باشد. رجعت، برای گروهی خاص از مؤمنین و نیز کافران خالص اتفاق خواهد افتاد و در آن، آنها تحقق وعده الهی را در مورد خودشان نظاره خواهند کرد. مؤمنین، خلافت زمین و حکومت صالحان را و کافران، رسیدن به کیفر اعمال و احقاق حق مظلومان را.
ابتلا به چهار بلا
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند:« در آن عصر، خداوند آنها را به چهار بلا مبتلا خواهد نمود؛ خشکسالی و قحطی، ظلم زمامداران و ستم آنها که بر مسند قضاوت خواهند بود، تجاوز به ناموس مردم و تحقیر و هتک حرمت از جانب غنی و دارا نسبت به مردم.
بت پرستی! (توجه به هر چیزی غیر از خدا):
در جایی دیگر، حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند:« در آن عصر (آخرالزمان)، خدای مردم، شکم‌هایشان خواهد شد و پول و ثروت، دین و آیین آنها خواهد گشت. زنان، قبله‌گاه آنان خواهند بود و تجمل و مادیات را مایه اعتبار و ارج و قرب خود خواهند دانست. سپس حضرت، در مقابل شگفتی اصحاب از این سخنان، و در پاسخ به سوال آنها که آیا مردم آخرالزمان بت پرست خواهند بود؟ فرمودند: « آری! هر مال و ثروت و درهمی به نزد آنان، بتی است که در حد پرستش به آن وابسته خواهند بود.»
عزلت علما و اندیشمندان
در ادامه همین مبحث، در جایی دیگر به نقل از پیامبر گرامی اسلام آمده است که: « مردم آخرالزمان، آنچنان با عالمان خود غریبه خواهند شد و چنان از اندیشمندان گریزان خواهند بود که گوسفند از گرگ گریزان است. در چنین دورانی مبتلا به سه نوع بلا خواهند شد؛ ستمگران بر آنها مسلط و چیره خواهند شد و برکت از اموالشان خواهد رفت و در حالی از دنیا خواهند رفت که بی‌ایمان باشند. زیرا دینداری در آخرالزمان همانند نگه داشتن آتش در دست، دشوار خواهد بود.
خروج سفیانی
طغیان و خروج سفیانی هم یکی از علائم ظهور حضرت مهدی عجل الله است و هم یکی از مفاسد بزرگ آخر الزمان به شمار می‌آید. چرا که با خروج او جنگ‌ها و آشوب‌های فراوانی بر روی زمین در می‌گیرد و انسان‌های زیادی کشته می‌شوند. مفسده‌ای که سفیانی ایجاد خواهد کرد به حدی است که خداوند برای برچیدن او، از اعجاز بهره خواهد گرفت و به زمین فرمان بلعیدن سپاهیان او را در سرزمین بیداء خواهد داد.
ظهور پدیده‌ای به نام دجال
دجال، شخص یا موجودی عجیب و از دشمنان حضرت مهدی علیه السلام است که بنابر روایات، در آخرالزمان و در زمان قحطی و خشکسالی ظهور خواهد کرد و با انجام سحر و جادو و اعمال عجیب، جمعی از مردم را فریب داده به پیروی از خود وا می‌دارد. بر اساس برخی از روایات، دجال، ادعای خدایی! کرده و موجب آشوب‌ها و فتنه‌های زیادی خواهد شد. در روایات اهل سنت، ویژگی‌های ظاهری دجال این گونه توصیف شده که؛ یک چشم او کور و چشم دیگرش به وسط پیشانی کشیده شده است. لکه خونی در چشم دارد و به سحر و جادو مسلط است. مطابق این حدیث، دجال با صدایی بلند، مردم را فرا می‌خواند و می‌گوید: « به سمت من بیایید. همانا من خدای شما هستم که به شما دست و پا و غذا داده‌ام.» [۶] برخی از مفسران، آیه ۵۷ سوره غافر را ناظر بر خروج دجال دانسته‌اند زیرا که در اوصاف او، این گونه بیان شده که در دید مردم، عظیم‌ترین موجود جلوه میکند در حالی که خداوند او را از بسیاری از مخلوقاتش، کوچکتر می‌شمارد؛« لخلق السماوات والارض، اکبر من خلق الناس ولکن اکثر الناس لا یعلمون»؛ آفرینش آسمان‌ها و زمین از آفرینش انسان مهمتر است ولی بیشتر مردم نمی دانند.[۷]
هر سه شریعتِ دارای کتاب یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت، ظهور خطرناک‌ترین، مخرب‌ترین فاسد‌ترین پدیده منحرف و منحط در طول تاریخ را در آخرالزمان انذار داده از پیوستن به آن بیم داده‌اند. دجال، تجسم عینی کفر و پلیدی است و همسو با مفاسد آخرالزمانی، ظهور خواهد کرد و سرانجام به دست حضرت عیسی علیه السلام و در روایتی به دست حضرت مهدی علیه السلام هلاک خواهد شد. [۸]
خروج« دابه»، جنبنده‌ای از زمین
در آن هنگام که مردم، از دین خدا فاصله گرفته و با معنویت غریبه شده‌اند، جنبنده‌ای از زمین خارج شده و با آنان سخن خواهد گفت و نشانه‌های خداوند را یادآوری خواهد نمود؛« و اذا وقع القول علیهم اخرجنا لهم دابه من الارض تکلمهم ان الناس کانو بایاتنا لا یؤقنون»؛ و هنگامی که وعده عذاب کافران به وقوع بپیوندد (وعده قیام منجی محقق شود)، جنبنده‌ای از زمین بیرون آریم تا با آنان تکلم کند، و می‌گوید که مردم به آیات ما ایمان نمی‌آوردند. [۹]
نزول عذاب بر کافران
برخی از آیات و روایات، نزول عذاب بر کافران و مفسدان را در آخرالزمان بشارت داده‌اند البته، انذار است برای آنان که نزول عذاب الهی را انکار می‌کرده‌اند. « قل أرأیتم إن أتاکم عذابه بیاتا أو نهارا ماذا یستعجل منه المجرمون»؛ بگو! مرا خبر دهید که اگر مجازات خدا، شب هنگام یا روز به سراغتان آید، آیا می‌توانید آن را از خود دفع کنید؟ پس مجرمان برای چه عجله می‌کنند؟[۱۰] مفسرین این آیه و آیات مشابه را این چنین تفسیر می‌کنند که؛ عذاب‌های ناگهانی به دلیل کفر و انکار آنها (کافران) بر آنها خواهد رسید که راه گریزی برایشان نخواهد بود. عذاب‌هایی همچون فرو رفتن در زمین، صیحه و صداهایی ترسناک از آسمان، دود و دخان در آسمان، تسلط حکام ستمگر، قحطی و گرسنگی، ترس، قتل و کشتار فراوان و…
امرار معاش از طریق گناه
طبق روایت رسول خدا صلوات الله در آخرالزمان، دین هیچ مؤمنی برایش سالم نمی‌ماند مگر با گریز از کوه‌ها و سوراخ‌ها، همچون روباهی که توله‌هایش را این چنین کند. در این هنگام است که تجرد، سنت و عزب بودن حلال می‌شود و فرزند توسط پدر و مادرش به تباهی کشانده می‌شود و یا توسط همسر و فرزندش و یا به دست خویشان و همسایگانش. چرا که فقر و تهی دستی او را سرزنش کرده و ملامت کنند و کسب مال به هر طریق را، از او بخواهند.
حلال شمردن خوردن مال یتیم
امام علی علیه السلام در روایتی به شمردن برخی از مفاسد آخر الزمان پرداخته که یکی از آنها، حلال شمردن خوردن مال یتیم است. امری که خداوند بسیار از آن بر حذر داشته و آن را باعث تباهی دنیا و آخرت شمرده است: « ان الذین یأکلون اموال الیتامی ظلما انما یأکلون فی بطونهم نارا و سیصلون سعیرا»؛ کسانی که اموال یتیمان را به ظلم می‌خورند قطعاً آتش می‌خورند در شکم‌هایشان و به زودی در شعله‌های آتش می‌سوزند. [۱۱]
شیوع رشوه خواری و ربا
ربا، گناهی است که دهنده و گیرنده آن از مغضوبین درگاه الهی هستند و گناه آن معادل با گناه کسی است که در بیت الله الحرام با محارم خود زنا کرده باشد.[۱۲] راشی و مرتشی (رشوه دهنده و رشوه گیرنده) نیز از نظر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ملعون و در آتش خواهند بود. [۱۳] اما در آخرالزمان، گناهانی به این بزرگی، مجاز و عادی شمرده خواهند شد.
حج با نیت غیر خدایی
حج، یکی از اعمال سیاسی و عبادی مسلمانان است که علاوه بر آثار عبادی و معنوی آن، نمایانگر وحدت مسلمین و انزجار و برائت از مشرکین نیز هست. تمام اعمال عبادی، باید با نیت قربه الی الله انجام شوند و «حج» نیز جایگاه ویژه‌ای در این موضوع دارد. اما در آخرالزمان، این عبادت تهی از هدف الهی و با نیاتی منفعت جویانه انجام خواهد شد.
ظاهر آرایی مردها و زن‌ها مثل همدیگر
یکی دیگر از مفاسد آخر الزمان در روایات، این گونه آمده است که در آخرالزمان مردها، خود را به شکل زن‌ها در می‌آورند و زن‌ها خود را به شکل مردها و در آن هنگام است که مردان به مردان اکتفا کنند و زنان به زنان. ابن عباس رضی الله عنه، از قول پیامبر اکرم صلوات الله روایت میکند که: « پیامبر اکرم صلی الله، مردانی را که خود را به شکل زنان در می‌آورند و زنانی که خود را به شکل مردان در می‌آورند لعنت نموده و فرمودند که آنان را از خانه‌هایتان بیرون کنید؛« أخرجوکم من بیوتکم »
فراموشی امر به معروف و نهی از منکر
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: باید امر به معروف و نهی از منکر در میان شما، رونق داشته باشد وگرنه خداوند بدترین مردمان را بر شما مسلط خواهد کرد و دعاهایتان مستجاب نخواهد شد. همچنین ایشان می‌فرمایند: در آخرالزمان کسانی که امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند خوار و خفیف می‌شوند و گناهان مورد نعت و ستایش قرار می‌گیرند. [۱۴]
مفاسد دیگری نیز برای عصر ظهور و آخرالزمان ذکر شده است همانند؛ رواج شرب خمر و قطع صله رحم و رواج فحشا در جامعه و … توصیه و سفارش پیامبر اکرم صلی الله علیه در چنین زمانی این است که مراقب خویش باشیم و از خداوند برای ظهور و فرج طلب استعانت جوییم.
کلام آخر
رونق ظلم و ستم و گسترش فساد در زمین، از نشانه‌های نزدیک شدن ظهور امام زمان علیه السلام است اما این بدان معنی نیست که به جای مبارزه با آن، با این روند موافق باشیم و دست روی دست بگذاریم تا این روند منحط، سریع‌تر گسترش بیابد. چرا که این امر، هبوط در باطل است. قیام مهدی علیه السلام برای برچیده شدن بساط ظالمان و پیروان آنهاست. با سکوت در برابر توسعه ظلم و ستم و میل به گسترش آن، در صف یاری کنندگان و تصدیق کنندگان ظلم قرار خواهیم گرفت. آنگاه جزو اولین گروه‌هایی خواهیم بود که به تیغ عدالت آن حضرت، هلاک خواهد شد. (نعوذ بالله). پس، بر منتظران فرج است که همیشه در جبهه حق سنگر بگیرند و برای از بین بردن ظلم و ستم بکوشند.
پی نوشت ها
- سلیم بن قیس، ص ۴۲۹
- سوره انبیاء، آیه ۱
- سوره مریم، آیه ۳۷
- بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۹۰
- سوره انبیاء، آیه ۹۶
- Sayed Tahir Bilgrami (۲۰۰۵). «۶». Essence of Life, A translation of Ain al-Hayat by Allama Mohammad Baqir Majlisi. قم: انتشارات انصاریان. ص. ۱۰۴.
- سوره غافر، آیه ۵۷
- کشف الاسرار، ج ۲، ص ۱۴۳-۱۴۱ و الدر المنثور، ج۵، ص۶۷۵-۶۷۴
- سوره نمل، آیه ۸۲
- سوره یونس، آیه ۵۰
- سوره نساء، آیه ۱۰
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۶۷
- مستدرک الوسائل، باب ۸، ح ۸
- منتخب الأثر، ص ۲۸۳ و ص ۴۲۹
تحریریه بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)