زیارت جامعه کبیره؛ کلاس درس امامشناسی امام هادی (ع) برای عصر ظهور
معاون فرهنگ و آموزش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) کشور گفت: شاهکار امام هادی (ع) در زیارت جامعه کبیره، آمادهسازی ذهن شیعیان برای عصر غیبت و پذیرش ولایت امام زمان (عج) است.
به گزارش روابط عمومی بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا نصوری معاون فرهنگ و آموزش بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) کشور به مناسبت سالرروز شهادت امام هادی (ع)، در یادداشتی با تاکید به اینکه امام هادی (ع) در سختترین شرایط خفقان سیاسی دوران عباسی، نه تنها شبکه وکالت را برای مدیریت جامعه شیعه سامان دادند، بلکه با میراثی مکتوب و جاودان، زیربنای اعتقادی شیعه را برای قرنهای متمادی محکم کردند و در میان تمامی یادگارهای آن حضرت، زیارت جامعه کبیره همچون نگینی میدرخشد، متنی که تنها یک زیارتنامه نیست، بلکه مانیفست شیعه در شناخت جایگاه امام و مقدمهای ضروری برای درک دوران غیبت و ظهور حضرت ولیعصر (عج) است، که متن این یادداشت را با هم میخوانیم.
سامرا؛ دانشگاهی در محاصره
دوران امامت حضرت علیالنقی (ع)، دوران گذار بود، جامعه شیعه آرامآرام به سمت عصر غیبت پیش میرفت. دسترسی مستقیم به امام روز به روز دشوارتر میشد و انحرافات فکری از جمله غُلات (کسانی که برای ائمه مقام خدایی قائل بودند) و واقفیه (توقفکنندگان بر ائمه پیشین) کیان تشیع را تهدید میکردند.
در چنین شرایطی، امام هادی (ع) در پاسخ به درخواست یکی از یارانشان (موسی بن عبدالله نخعی) که تقاضای متنی بلیغ و کامل برای زیارت همه ائمه داشت، زیارت جامعه کبیره را انشا فرمودند، این زیارت، پاسخی کوبنده به تمام انحرافات بود، نه امام را تا حد خدا بالا میبرد و نه او را در حد یک عالم معمولی پایین میآورد، بلکه سیمای حقیقی حجت خدا را ترسیم میکرد.
جامعه کبیره؛ دانشنامه معرفتالامام
زیارت جامعه کبیره را میتوان عالیترین دوره امامشناسی دانست. امام هادی (ع) در این زیارت با عباراتی فصیح، جایگاه تکوینی و تشریعی اهلبیت (ع) را تبیین میکنند.
آنجا که میفرمایند: وَ ساسَهَ الْعِبادِ (و سیاستمداران بندگان)، خط بطلانی بر جدایی دین از سیاست میکشند و یادآور میشوند که مدیریت جامعه بشری، حق انحصاری خلیفه خداست.
و آنجا که میفرمایند: بِکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِکُمْ یَخْتِمُ (خداوند با شما آغاز کرد و با شما پایان میبرد)، نقش واسطهگری فیض امام در نظام هستی را یادآور میشوند. یعنی اگر امام نباشد، زمین اهلش را فرو میبرد و نظمی در کائنات نخواهد بود.
پل ارتباطی میان امام هادی (ع) و امام زمان (عج)
اما شاهکار امام هادی (ع) در این زیارت، آمادهسازی ذهن شیعیان برای عصر غیبت و پذیرش ولایت امام زمان (عج) است. این زیارت چگونه به مهدویت پیوند میخورد؟
۱. ترسیم شاخصهای انسان کامل:
در دوران غیبت که دسترسی فیزیکی به امام زمان (عج) محدود است، خطر ساختن امامهای دروغین و عرفانهای کاذب وجود دارد، امام هادی (ع) در جامعه کبیره، مختصات دقیق امام را دادهاند تا شیعه در بازار مکاره، گوهر را از بدل تشخیص دهد. کسی که این زیارت را میخواند، میفهمد که منجی موعود، دارای عصمت مطلقه، معدن رحمت الهی و خزانهدار علم خداست. لذا فریب مدعیان دروغین مهدویت را نمیخورد.
۲. تمرین حضور در محضر امام غایب:
زیارت جامعه کبیره، یک گفتگوی زنده با امام است. وقتی زائر میخواند: أُشْهِدُ اللَّهَ وَ أُشْهِدُکُمْ … أَنِّی مُؤْمِنٌ بِکُمْ وَ بِمَا آمَنْتُمْ بِهِ (خدا و شما را گواهی میگیرم که من به شما و آنچه شما به آن ایمان دارید، مؤمنم)، در واقع دارد بیعت خود را با امام زمانش تجدید میکند. این زیارت به ما میآموزد که امام، حتی اگر در سامرا تحت نظر باشد و یا اگر در پرده غیبت کبری باشد، «شاهد و ناظر» است. امام هادی (ع) با این متن، شیعه را عادت دادند که با «حقیقتِ نوریِ امام» ارتباط برقرار کند، نه صرفاً با جسمِ خاکی او؛ و این دقیقاً مهارتی است که شیعه در عصر غیبت به آن نیاز حیاتی دارد.
۳. امید به دولت کریمه:
در فرازهای پایانی این زیارت، نکتهای شگفتانگیز وجود دارد که مستقیماً به ظهور اشاره میکند. آنجا که زائر آرزو میکند: وَ جَعَلَنِی مِمَّنْ یَقْتَصُّ آثَارَکُمْ … وَ یَکُرُّ فِی رَجْعَتِکُمْ وَ یُمَلَّکُ فِی دَوْلَتِکُمْ (و مرا از کسانی قرار دهد که… در رجعت شما باز میگردند و در دولت شما به فرمانروایی میرسند).
امام هادی (ع) در اوج خفقان عباسی، بذر امید به دولت اهلبیت را در دلها میکارند. این فراز به صراحت از حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) و حتی فراتر از آن، مسأله رجعت سخن میگوید. یعنی زائر جامعه کبیره، یک منتظرِ فعال است که نه تنها منتظر ظهور است، بلکه آرزو دارد در آن ساختار حکومتی نقشآفرین باشد.