نحوه خواندن نماز وحشت
نمازِ وحشت، نمازی است که برای فرد متوفی خوانده می شود، یعنی بازماندگان و آشنایانِ فرد فوت شده و یا حتی نیکوکارانِ غریبه، در اولین شبِ بعد از خاکسپاری، این نماز را به نیت رفع وحشت و ترس از تاریکیِ قبر خوانده و به روح متوفی هدیه می کنند، زیرا، شخصی که تازه از دنیا رفته، هنوز با تنگنا و تاریکی قبر، آشنایی ندارد، بنابراین عمیقاً احساس ترس و وحشت می نماید و هدیه این نماز از جانب صالحان و آشنایان، به فضل خداوند، ترس و وحشت را از او دور خواهد کرد.[۱]
ثواب خواندن این نماز
برای توصیف ثواب و فضیلت این نماز و دلیل خواندن آن، برای فردِ فوت شده، حدیثی که از پیامبر رحمت، حضرت محمد صلی الله علیه روایت شده، به اندازه کافی گویاست:
رسول خدا درباره ثواب خواندنِ نماز وحشت فرموده اند: «هیچ ساعتی سخت‌تر از شب اول قبر بر میت نمی‌گذرد. پس بر امواتِ خود رحم کنید و برای آنها صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای او بخوانید. به یقین، همان لحظه خدای تعالی هزار فرشته به سوی مزارِ او می‌فرستد که با هر فرشته، جامه و حلّه‌ای است، و تنگیِ قبرِ او را تا روز نفخ صور وسعت می‌دهد و برای برپا دارنده نماز، به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع می‌کند، حسنه عطا می‌کند و او را چهل درجه بالا می‌برد.»[۲]
نحوه خواندن نماز وحشت
طبق آموزه های روایات، نماز وحشت را به سه شیوه، می توان خواند[۳]:
- روش اول؛ در این شیوه از نماز وحشت، که شیوه مشهور است،[۴] دو رکعت نماز به نیت نماز وحشت می خوانیم به این صورت که در رکعت اول، پس از خواندنِ سوره حمد، یک مرتبه آیه الکرسی [۵] و در رکعت دوم بعد از قرائت سوره حمد، ده مرتبه سوره قدر خوانده می شود و پس از پایانِ نماز می گوییم: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمدٍ وَ آلِ مُحمدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان» و به جای فلان بن فلان، نام میتِ مورد نظر و پدرش گفته می شود.[۶]
- روش دوم؛ در این شیوه، در رکعت اول، پس از خواندن سوره حمد، دو مرتبه سوره توحید خوانده می شود و در رکعت دوم، پس از قرائت سوره حمد، ده بار سوره تکاثر را خوانده و پس از پایان نماز می گوییم: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّدٍ وَ ابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبرِ فلان بن فلان» و به جای فلان بن فلان، نام متوفی مورد نظر و نام پدرش گفته می شود.[۷]
- روش سوم؛ در این شیوه، در رکعت اول، یک مرتبه سوره حمد، دو مرتبه سوره توحید و یک مرتبه آیه الکرسی خوانده می شود و در رکعت دوم، یک مرتبه سوره حمد و سپس، ده مرتبه سوره تکاثر خوانده شود.[۸]
زمان خواندن نماز وحشت
نماز وحشت را در هر زمان از شب اول قبر یعنی از اول شب تا صبح روز بعد، می‌توان خواند؛ اما بهترین زمان برای خواندنِ آن بعد از اقامه نماز عشاء است.[۹]
احکام این نماز
- بهتر است نماز وحشت به یکی از دو شیوه نخست خوانده شود.[۱۰]
- در صورتی که قصد داشته باشند میت را به شهر دیگری ببرند و یا به هر دلیل دیگری، خاکسپاری او به تأخیر بیفتد، باید خواندن نماز وحشت را تا زمانِ شب اول قبرِ متوفی به تأخیر بیندازند.[۱۱]
- تعدد و تکرارِ نماز وحشت برای یک متوفی، جایز است یعنی یک نفر می تواند چند مرتبه نماز وحشت را به نیتِ هدیه کردنِ ثوابِ آن به مرحوم، به جا آورد.[۱۲]
- چنانچه شخصی نماز وحشت را سهواً، به غیر از روشهایی که گفته شد، بخواند، لازم است که اعاده کند؛ حتی اگر به اندازه فراموشیِ یک آیه از سوره قدر یا یک آیه از آیه الکرسی باشد.[۱۳]
- اجیر کردنِ فردی برای خواندنِ نماز وحشت و نیز اجرت گرفتن برای خواندنِ آن، جایز است، البته احتیاط آن است که به عنوان هبه و احسان به فردی که نماز را به جای می آورد، بذل نمایند و او نیز نمازِ وحشت را بدونِ شرط کردنِ وجه مالی بخواند.[۱۴]
آیا نماز وحشت نام دیگری نیز دارد؟
نماز وحشت (صلاه الوحشه)[۱۵] نام‌های دیگری نیز دارد. این نماز، به دلیل اینکه به روح متوفی هدیه می شود، به نماز هدیه (صلاه الهدیه)[۱۶] و به دلیل اینکه در شب اول دفنِ میت، خوانده می شود، به نماز شب دفن (صلاه لیله الدفن)[۱۷] معروف شده است.
دلیل نامگذاری آن، به نماز وحشت نیز، به خاطر دور کردن و رفع ترس و وحشتِ ناشی از تاریکی قبر است بنابراین، بهتر است گفته شود نماز رفع وحشت.
آثار خواندن نماز وحشت برای اموات
مرحوم محدث نوری رحمه الله علیه[۱۸]، در کتاب دار السلام چنین روایت می‌کند که؛ استادش ملا فتحعلی سلطان‌آبادی [۱۹]عادت داشتند که به هنگام اطلاع از فوتِ هر فردی از دوستان و محبانِ خاندان اهل‌بیت، دو رکعت نماز وحشت (نماز لیله الدفن) برای ایشان می‌خواندند؛ حتی اگر او را نمی شناختند. اما، هیچ کس از این کارِ ایشان اطلاع نداشت، تا اینکه روزی یکی از دوستان، جایی ایشان را ملاقات کرد و گفت: دیشب در عالم خواب، فلان شخص را که اخیراً از دنیا رفته، دیدم و از احوال او پس از مرگش در آن دنیا پرسیدم. وی پاسخ داد: بعد از مرگم، در تنگنای سختی بودم و به هنگام حسابرسی، مرا به سوی عذاب می بردند؛ تا اینکه فلانی (نام شما را برد)، دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب و دشواری رهانید. خداوند پدرش را رحمت کند که چنین احسانی در حقّ من نمود. آنگاه آن شخص، از ملا سلطان آبادی پرسید، آن دو رکعت نماز که برای ایشان خوانده بودید، چه نمازی بود؟ و ایشان، طریقه خود را در مورد خواندن نماز وحشت برای او بیان کرد.[۲۰]
پی نوشت ها
- «نماز وحشت چگونه خوانده می‌شود؟ آیا خواندن نماز وحشت یک نفر برای میت کافی است؟ – گنجینه پاسخ ها». اسلام کوئست – مرجعی برای پاسخگویی به سوالات دینی، اعتقادی و شرعی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۷-۳۱.
- نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۱۳.
- آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰ و۵۰۱ , میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲
- میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲.
- به عقیده برخی از مراجع، آیه الکرسی تا «هم فیها خالدون» خوانده شود؛( یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۹۷) ولی به عقیده برخی دیگر، تا «العلی العظیم» کافی است.(یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱(حاشیه حکیم)؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۰)
- نگاه کنید به: یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱؛ میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۰؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- نگاه کنید به: میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۹۶.
- میرزای قمی، جامع الشتات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۲؛ آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱.
- امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۳۹.
- آملی، مصباح الهدی، ۱۳۸۰ق، ج۶، ص۵۰۱؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۰، مسئله ۶۴۰.
- قمی، الغایه القصوی، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۲۶۲.
- همان منبع
- امام خمینی، تحریر الوسیله، دارالعلم، ج۱، ص۹۷.
- همان، ص۹۶.
- شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۷، ص۱۶۸.
- یزدی، العروه الوثقی (المحشی)، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۰۱.
- حسین محدث نوری معروف به علامه محدث نوری، محدث و چهره سرشناس علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری بود.
- ملا فتحعلی سلطان‌آبادی یکی از علمای دینی بود که در شهر اراک در کشور ایران و در سال ۱۲۴۰ هجری قمری متولد شد.
- نوری، دار السلام، ج۲، ص۳۴۸ و «ملا فتحعلی سلطان آبادی». نگارخانه علمای شیعه وارثون. بایگانی شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۶ دی ۱۳۹۲.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، قم، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، چاپ اول، بی‌تا.
- قمی، شیخ عباس، الغایه القصوی فی ترجمه العروه الوثقی، قم، صبح پیروزی، ۱۴۲۳ق.
- شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- نوری، میراز حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- نماز وحشت چگونه خوانده می‌شود؟ آیا خواندن نماز وحشت یک نفر برای میت کافی است؟، اسلام کوئست.
- یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی، العروه الوثقی فیما تم به البلوی (المحشی)، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹ق.
- نماز وحشت، ستاد اقامه نماز