کیفیت خواندن نماز شب، فضیلت، آثار و برکات آن
نماز شب یکی از نمازهای مستحب است که توصیه و تأکید بسیاری بر خواندن آن، از سوی ائمه ی اطهار علیهم السلام و بزرگان دین شده و برای برپادارنده ی آن ثواب و پاداش بسیاری ذکر گردیده است. فضیلت خواندن نماز شب، به حدی است که بر پیامبر اکرم صلی الله علیه واجب بوده و بر سایر مسلمانان نیز مستحب است. وجود احادیث و روایات فراوان در رابطه با اقامه ی نماز شب و آثار و برکات آن، گواهِ فضیلتِ فراوان نماز شب است. در این نوشتار، قصد داریم به کیفیت خواندن نماز شب و آثار و برکات فوق العاده ی آن در زندگی بپردازیم. با ما همراه شوید.
کیفیت خواندن نماز شب
نماز شب، متشکل از ۱۱ رکعت است، که در سه بخش، قابل اجراست؛ به این صورت که هشت رکعت آن به صورت چهار نماز دو رکعتی به نیت نافله شب خوانده می شود. سپس دو رکعت به نیت نماز شَفع و یک نماز یک رکعتی نیز به نیت نماز وَتر خوانده می‌شود[۱] که ذیلاً به چگونگی آن خواهیم پرداخت.
هشت رکعت نافله شب
در بخش اول ۴ نماز دو رکعتی و به کیفیت نماز صبح خوانده می شود با این تفاوت که هنگام نیت می گوییم؛ دو رکعت نماز شب می خوانم قربهً الی الله ، در این نافله ها بعد از سوره حمد، می توان توحید و یا سوره ی دیگری خواند.
نماز شفع
بخش دوم نماز شب، دو رکعت نماز شفع است به این ترتیب که پس از خواندن چهار نماز دورکعتی نیت می کنیم که؛ ۲ رکعت نماز شَفْعْ می خوانم قربهً الی الله، نماز شفع هم مانند نماز صبح است با این تفاوت که می توان در رکعت اول، بعد از سوره ی حمد، سوره ی ناس را قرائت کرد و در رکعت دوم، بعد از سوره ی حمد، سوره ی فلق را خواند. باقی اعمال و ارکان نماز شفع، همانند نماز صبح است، البته می توان به جای سوره های ناس و فلق، همان سوره ی توحید را خواند.
نماز وتر
بخش سوم نماز شب، یک نماز یک رکعتی به نام نماز وِتر است. به این صورت که در نیت آن چنین می گوییم؛ یک رکعت نماز وتر می خوانم قربهً الی الله، سپس سوره حمد قرائت می شود، بعد از آن، سه مرتبه سوره توحید، یک مرتبه سوره ناس و یک مرتبه سوره فلق را می خوانیم.
در این مرحله، نوبت به قنوتِ نماز می رسد که مستحب است در قنوت، چهل مرتبه این ذکر گفته شود؛«اَللّهُمَّ اِغْفِر لِلْمؤمِنینَ وَ اَلْمؤمِناتْ وَ اَلْمُسلِمینَ وَ اَلْمُسلِماتْ» و یا در صورت امکان، برای چهل شخص مؤمن (زنده یا متوفی)، طلب آمرزش و مغفرت نمائیم. پس از آن، هفتاد مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُ اللهَ رَبی وَ اَتُوبُ اِلَیه» و هفت مرتبه ذکر «هذا مَقامُ الْعائِذِ بِکَ مِنَ اَلْنار» و۳۰۰ در پایان هم، سیصد مرتبه « اَلْعَفو» بگوییم.
پس از اتمام قنوت، به رکوع رفته و مانند نمازهای یومیه، سجود و تشهد و سلام را می خوانیم و از خداوند متعال، طلب رحمت و مغفرت می نماییم.
فضیلت نماز شب
در باب بیان فضیلت نماز شب، روایات بسیاری نقل شده است، از آن جمله؛
امام صادق علیه السلام فرموده است: «ثروت و فرزندان، زیور زندگی دنیا هستند و هشت رکعت نماز در آخر شب و یک رکعت نماز وتر، زیور حیات آخرت است.»[۲]
در کتاب ارزشمند بحار الاَنوار از قول پیامبر اکرم صلوات الله علیه، روایتی نقل شده که می فرماید: نماز شب مایه ی خشنودی خداوند متعال، محبت و دوستی ملائکه، حصول معرفت، نورانی شدن خانه، آرامش بدن، انزجار شیطان، مایه ی استجابت دعا، قبول شدن طاعات و اعمال، روشن و نورانی شدن قبر و تقویت و مسلح شدن در برابر دشمن می‌شود.[۳]
البته در سایر منابع فقهی، فضیلت های دیگری نیز برای نماز شب ذکر شده است، از آن جمله؛
برترین نماز مستحبی،[۴]
باعث سربلندی و فخرِ انسان مؤمن،[۵]
مایه ی فخر و مباهات پروردگار به ملائکه،[۶]
از نشانه‌ها و علائم شیعیان واقعی.[۷]
با استناد به احادیث و روایاتی که شیخ صدوق علیه الرحمه، در کتاب عِلَلُ الشرائع، از امامان معصوم علیهم السلام نقل کرده است، ارتکاب گناه، باعث سلب توفیق و محروم شدن از فیض نماز شب می‌شود.[۸]
زمان مناسب برای خواندن نماز شب
با توجه به آیات و روایات، زمان خواندن نماز شب از آغاز نیمه شب شرعی تا زمان طلوع فجر یعنی هنگام نماز صبح است، لیکن، خواندن آن، نزدیک سحر، به سایر مواقع، ارجحیت دارد.[۹] آیه الله سیستانی، وقت خواندن نماز شب را از ابتدای شب می‌داند.[۱۰] بنابراین، نماز شب را می توان از ابتدای شب تا قبل از اذان صبح به جای آورد، لیکن، خواندن نماز شب در فاصله نیمه شب شرعی تا اذان صبح فضیلت بسیاری دارد و در روایات چنین آمده که؛ هر چه قدر نماز شب، نزدیک به نماز صبح خوانده شود، بهتر است. اما چنانچه، به خاطر خستگی یا سنگینی خواب و یا دیر خوابیدن و …. نگرانید که نتوانید هنگام نزدیکی نماز صبح از خواب برخیزید، می توانید نماز شبتان را، بعد از نیمه شب شرعی و قبل از خوابیدن، به جای آورید.
توصیه به نماز شب در آیات قرآن
ای جامه به خود پیچیده، شب را به عبادت بگذران، مگر اندکی را برای استراحت! این ها، سخنان خداوند متعال است که در قرآن کریم آمده تا بندگان باایمان را به خواندن نماز شب و تهجد توصیه نماید، زیرا عبادت و شب زنده داری را مایه ی تعالی انسان و تقرب او به خداوند متعال می داند. خداوند در چند آیه، نماز شب را به بندگان خویش توصیه کرده است، از آن جمله؛
۱-«یَا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ * قُمِ اللَّیْلَ إِلاّ قَلِیلاً * نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً»؛ اى جامه به خود پیچیده! * شب را، جز کمى، به پا خیز! *که نصف یا چیزی کمتر از نصف باشد (به استراحت پرداز).[۱۱]
۲-«إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ * آخِذِینَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ ۚ إِنَّهُمْ کَانُوا قَبْلَ ذَٰلِکَ مُحْسِنِینَ * کَانُوا قَلِیلًا مِنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ»؛به یقین، پرهیزگاران در باغهای بهشت و در میان چشمه‌ها قرار دارند * و آنچه پروردگارشان به آنها بخشیده دریافت می‌دارند، زیرا پیش از آن (در سرای دنیا) از نیکوکاران بودند! * آنها کمی از شب را می‌خوابیدند.[۱۲]
۳-«وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَکَ عَسَىٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا»؛و پاسی از شب را (از خواب برخیز، و) قرآن (و نماز) بخوان! این یک وظیفه اضافی برای توست؛ امید است پروردگارت تو را به مقامی در خور ستایش برانگیزد![۱۳]
۴-«تَتَجَافَىٰ جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنْفِقُونَ»؛(شبها) پهلو از بستر خواب تهی کنند و با بیم و امید (و ناله اشتیاق در نماز شب) خدای خود را بخوانند و آنچه روزی آنها کرده‌ایم (به مسکینان) انفاق کنند.[۱۴]
۵-«أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّیْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا یَحْذَرُ الْآخِرَهَ وَیَرْجُو رَحْمَهَ رَبِّهِ ۗ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ ۗ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»؛(آیا چنین کسی با ارزش است) یا کسی که در ساعات شب به عبادت مشغول است و در حال سجده و قیام، از عذاب آخرت می‌ترسد و به رحمت پروردگارش امیدوار است؟! بگو: «آیا کسانی که می‌دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟! تنها خردمندان متذکّر می‌شوند!»[۱۵]
۶-«وَمِنَ اللَّیْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَیْلًا طَوِیلًا»؛ و شب را برخی (در نماز) به سجده خدا پرداز و شام دراز به تسبیح و ستایش او صبح گردان.[۱۶]
۷-«وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِیَامًا»؛ و آنان هستند که شب را به سجده و قیام نماز در برابر خدایشان روز کنند.[۱۷]
۸-«الصَّابِرِینَ وَالصَّادِقِینَ وَالْقَانِتِینَ وَالْمُنْفِقِینَ وَالْمُسْتَغْفِرِینَ بِالْأَسْحَارِ»؛آنها که (در برابر مشکلات، و در مسیر اطاعت و ترک گناه،) استقامت می‌ورزند، راستگو هستند، (در برابر خدا) خضوع، و (در راه او) انفاق می‌کنند، و در سحرگاهان، استغفار می‌نمایند.[۱۸]
توصیه به نماز شب در احادیث و روایات
در دین اسلام، به اندازه ای به خواندن نماز شب توصیه شده که به جرأت می توان گفت؛ درباره ی هیچ عبادت مستحبی دیگری تا این اندازه اهمیت داده نشده است. از بررسی احادیث و روایات معصومین علیهم السلام نیز، این مهم، به دست می آید. ذیلاً به چند مورد از این احادیث و روایات اشاره می کنیم؛
- حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمودند:«افْضَلُ الصَّلاهِ بَعْدَ الصَّلاهِ الْمَکتوبَهِ الصَّلاهُ فی جَوْفِ اللَّیل»؛ برترین نماز بعد از نماز واجب، نماز شب است.[۱۹]
- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:«اَلرَّکْعَتانِ فِى جَوْفِ اللَّیْلِ اَحَبُّ اِلَىَّ مِنَ الدُّنْیا وَما فِیْها»؛ دو رکعت نماز در دل شب پیش من از دنیا و آنچه در آن است محبوبتر است.[۲۰]
- امام صادق علیه السلام فرمودند:«ثروت و فرزندان، زیور زندگى دنیا هستند، و هشت رکعت نماز در آخر شب و یک رکعت نماز وتـر، زیور آخرت است، که گاهى خداوند متعال همه ی آن زیورها را براى عدّه اى جمع مى کند.[۲۱]
- جابر بن عبدالله انصاری چنین روایت می کند که؛ از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که مى فرمود: «خداوند متعال ابراهیم علیه السلام را جز برای انجام دو کار، دوست و خلیل خود انتخاب نکرد؛اول؛ اطعام دادن آن حضرت، دوم؛ نماز شب خواندش هنگامى که سایر مردم در خوابند.[۲۲]
- امام صادق علیه السلام می فرمایند:«هیچ عمل پسندیده ای نیست که انسان انجام دهد مگر اینکه خداوند براى آن در قرآن کریم، پاداشى مقرر کرده باشد، مگر نماز شب، که خداوند پاداش آنرا مشخص نفرموده است بخاطر بزرگى و عظمت آن نماز، نزد باری تعالی، بلکه فرموده است: پهلو از بستر از خواب حرکت مى دهند (در دل شب) و با بیم و امید خداى خود را مى خوانند و از آنچه روزى آنها کردیم انفاق مى کنند، هیچ کس نمى داند که پاداش این نیکوکاری چه نعمت ها و لذتهاى بى نهایتی است که روشنى بخش دیده است و در عالم غیب براى او ذخیره شده است.»[۲۳]
- رسول گرامی اسلام فرموده اند:«بنده اى که تصمیم مى گیرد (براى اقامه نماز شب) از خواب برخیزد ولی خواب مى ماند، خوابش به عنوان صدقه اى منظور مى شود که خدای تعالی داده است و ثواب آن نماز را که قصد داشت بخواند، خداوند برایش مى نویسد.»[۲۴]
- امام علی علیه السلام درباره آثار نماز شب می فرمایند:«بیدارى شب باعث سلامتى بدن و خشنودى پروردگار بزرگ و در معرض رحمت و لطف خدا قرار گرفتن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است.»[۲۵]
- حضرت محمد صلوات الله علیه می فرمایند:«برای بنـده اى که خواندن نماز شب نصـیب شده است، زمانی که به خاطر خدا بیدار شـود و وضـو بگیرد، وضوى کامل، و با نـیّت پاک و خالص و قلب سـالم و جسمی خاشع و چـشمی گریـان براى خدا نمـاز بخواند، خداوند پشت سرش نه صف از ملائکه را به صف مى کند که جز خداوند، کسى را یارای شمارش آنها نیست، به گونه ای که یکطرفِ هر صف، در مشرق و طرف دیگرِ آن در مغرب است. زمانی که او نمازش را به پایان برد، خـداوند به تعـداد آن ملائک بـراى او درجـه و پاداش و ثـواب مى نویـسد.»[۲۶]
- امام رضا علیه السلام فرموده اند: «بر شما باد به خواندن نماز شب، زیرا هیچ بنده اى نیست که آخر شب، از خواب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر را بخواند و در هنگام قنوت گرفتن، هفتاد بار استغفار کند، مگر اینکه پروردگار او را از عذاب قبر و آتش پناه داده و عمر او را طولانى کرده، به زندگى او گشایش خواهد داد. سپس آن حضرت فرمودند: خانه هائى که در آنها نماز شب اقامه مى شود، نورشان براى اهل آسمان مى درخشد همان گونه که نور ستارگان براى اهل زمین مى درخشد.»[۲۷]
- علی بن اسباط از امام صادق علیه السلام در مـورد مـردى کـه نیمه شـب برمى خیـزد و صـدایش را در هنگام قـرائت نماز، بلند مى کـند، پـرسیـد؛ حضرت فرمود: «شـایستـه اسـت انسـان وقـتى نـماز شـب مى خـواند، صدایـش را بـه اهل خانه اش بـرساند تـا آن کسی ـکه به خـواب رفـته، بـیدار شـود و آنـکس که مى خـواهد برخیزد، حـرکت کـند.»[۲۸]
البته حدیث و روایت در این زمینه بسیار است، لیکن در اینجا به این موارد بسنده می کنیم. برای مطالعه ی سایر روایات، می توانید بحار الانوار علامه مجلسی علیه الرحمه، کنز الاعمال و سایر منابع فقهی را مطالعه نمایید.
آثار و برکات نماز شب
آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، همگی بر آثار و برکات فراوان نماز شب دلالت می کنند. با بررسی این منابع ارزشمند، آثار زیر برای این نماز مستحب، گردآوری شده است؛
- خواندن نماز شب، باعث نابودی گناهان در روز می شود.
- نماز شب، باعث پیدایش نور در روز قیامت است.
- نماز شب، افتخار شخص مؤمن هم در دنیا و هم در آخرت است.
- اهل بهشت، به حال کسی که نماز شب می خواند، غبطه می خورند.
- شریف ترین افراد امت رسول الله، نماز شب خوانان هستند.
- خداوند به خاطر کسانی که نماز شب می خوانند، عذاب نازل نمی کند.
- نُه صف از فرشتگان و ملائکه، در پشت سر کسی که نماز شب می خواند، می ایستند و خداوند متعال، به تعداد آنان به نماز شب خوان، درجه و پاداش می دهد.
- خداوند به بنده ی نماز شب خوان، مباهات می کند.
- نماز شب، باعث از بین رفتن وحشت قبر می شود.
- نماز شب، همراه و مونس انسان در تنهایی قبر است.
- خواندن نماز شب، باعث شادمانی مؤمن در دنیا می شود.
- نماز شب، زینت سرای آخرت است.
- نماز شب، نسیم و رایحه ای است از جانب پروردگار به سوی بنده ی مؤمن.
- خواندن نماز شب، باعث صحت و سلامتی جسم می شود.
- نماز شب خواندن، موجب رضایت خداوند متعال است.
- نماز شب، باعث نزول رحمت خداوند می شود.
- نماز شب، پیروی و تمسک به اخلاق انبیاء و ائمه اطهار است.
- نماز شب، انسان را از انجام گناهان و معاصی باز می دارد.
- کسی که نماز شب نخواند، مغبون و زیانکار است.
- نماز شب، بوی خوشی در شخص نمازگزار به وجود می آورد که باعث می شود دیگران از معاشرت با او خوششان بیاید.
- خواندن نماز شب، موجب وفور نعمت و برکت است.
- نماز شب، فقر و ناداری را از بین می برد.
- نماز شب، باعث خوش خلقی نمازخوان می شود.
- نماز شب، موجب ادای دِین و قرض است.
- نماز شب، موجب برطرف شدن غم و اندوه می شود.
- نماز شب، باعث زیاد شدن نور چشم می شود.
- از خانه هایی که افراد با ایمان در آنها نماز شب می خوانند، نوری به سمت اهل آسمان ساتع می شود، مانند نوری که از ستارگان آسمان به اهل زمین می تابد.
- کسی که فقیر و بی چیز و گرسنه است و ادعا می کند که نماز شب می خواند، دروغ می گوید.
- نماز شب، ضامن رزق و روزی شخص نماز شب خوان، به هنگام روز است.
- طولانی بودن وقوف در حال خواندن نماز وتر، باعث کوتاهی توقف در روز قیامت است.
- نماز شب، قبر مؤمن را به باغی از جنات و نخلستان های بهشت تبدیل می کند.
- دعای انسان، با نماز شب راحتتر مورد قبول خداوند متعال قرار می گیرد.
- نماز شب، موجب سنگینی میزان اعمال انسان در روز قیامت خواهد شد.
البته، آثار و برکات دیگری هم برای نماز شب، ذکر شده است، لیکن به همین مقدار بسنده می کنیم.
نماز شب از منظر بزرگان دین
این عبادت متعالی که در همه حال، مایه ی روشنی دل و صیقل دهنده ی روح و صفا دهنده ی جسم و جان آدمی، می باشد برای دوستداران حق و افراد باایمان، اهمیت به سزایی دارد به حدی که شبانگاهان قامت به نماز می بندند و بر سجاده ی شب، با معبود خویش، خلوت می نمایند تا از عصاره و جوهر عبادت برای رشد و تعالی خویش و تقرب جستن به خداوند متعال بهره بگیرند.
رابطه آیت الله قاضی و علامه طباطبایی با نماز شب
علامه طباطبائی رحمه الله علیه می گوید: وقتی برای تحصیلات حوزوی به نجف اشرف مشرف شدم، به دلیل خویشاوندی، گاهی اوقات به محضر مرحوم قاضی می رفتم تا اینکه یک روز، مقابل دَرِ مدرسه ای ایستاده بودم که مرحوم قاضی از آن جا می گذشتند.
وقتی که به من رسیدند، دستشان را بر روی شانه ی من گذاشته و گفتند: «ای فرزند! اگر دنیا را می خواهی نماز شب بخوان، اگر آخرت می خواهی، باز هم نماز شب بخوان».
این توصیه به قدری در وجود من اثر کرد که از آن روز به بعد تا زمانِ بازگشتم به ایران، پنج سال تمام، در محضر ایشان به سر می بردم و لحظه ای از فیض وجود ایشان بی بهره نمی ماندم و از آن وقتی که به ایران بازگشتم تا وقت وفات آیه الله قاضی، پیوسته با هم در ارتباط بودیم و ایشان، دستوراتی می دادند و مکاتباتِ ما برقرار بود و ما هر چه داریم از مرحوم قاضی داریم.[۲۹]
امام خمینی(ره) و نماز شب
یکی از نزدیکان امام خمینی می گوید: ایشان در هر حال؛ بیماری و سلامتی، حبس و حصر و آزادی، تبعید و حتی بر روی تخت بیمارستان قلب هم، نماز شبشان را می خواندند. چنانچه یک بار وقتی در قم بودند، بیمار شدند و به دستور پزشکان به تهران منتقل شدند.
زمان انتقال، برودت هوا زیاد بود و برف می بارید، جاده ها یخ بندان بود، امام چند ساعت در آمبولانس بودند و پس از رسیدن به بیمارستان قلب، باز نماز شب خواندند. شبی که از پاریس به سمت تهران می آمدند، در طبقه ی بالای هواپیما، نماز شب می خواندند. آثار اشک و دلدادگی بر صورت امام، پرده از شب زنده داری ها و تهجد ایشان و گریه های عابدانه ی نیمه شب ایشان دارد.[۳۰]
فرزند امام می گوید: روزی که از نجف اشرف به سمت کویت حرکت کردیم، تقریباً ساعت چهار صبح حرکت کردیم، دقیقاً بعد از اذان صبح بود و بعد از آن همه سختی و گرفتاری، حدود ساعت دوازده، بالاخره امام در هُتل بصره استراحت کردند. اما هنوز دو ساعت نگذشته بود که ساعتشان زنگ زد و ایشان بیدار شدند و نماز شب خواندند.[۳۱]
استاد شهید مرتضی مطهری و نماز شب
از ویژگی های بارز ایشان، علاقه ی فراوان ایشان به ذکر و دعا و شب زنده داری بود. از همان اوایل آشنایی، ایشان به نماز شب مقید بودند و مرا نیز بدان ترغیب می کرد. اما، من به بهانه ی این که آب حوض مدرسه شور و کثیف است و برای چشمانم مضر است، طفره می رفتم تا این که یک شب در خواب دیدم که خوابیده ام و شخصی مرا بیدار کرد و گفت: « من عثمان بن حنیف نایب حضرت علی علیه السلام هستم. امیر المؤمنین به تو دستور داده اند که برخیزی و نماز شب را به پا داری و این نامه را نیز برای تو فرستاده اند.»
در آن یادداشت با اندازه ی کوچکی که داشت با خط سبز روشن نوشته شده بود: «هذهِ براءهُ لَکَ مِنَ النار»؛ این حکم برائت تو از آتش است. من در عالم خواب با توجه به بعد زمانی امیر المؤمنین، مات و حیران نشسته بودم که ناگاه در همان حال، آیه الله مطهری مرا از خواب بیدار کردند و در حالی که ظرف آبی در دست داشتند رو به من گفتند: «این آب را از رودخانه آورده ام بلند شو و نماز شب بخوان و بهانه جویی نکن».[۳۲]
فرزند شهید مطهری ضمن شرح وقایع شب شهادت ایشان، می گوید: آن شب که خبر ترور پدر را شنیدیم، همگی تا صبح بیدار بودیم. ساعت دو و نیم نیمه شب، زنگ ساعتی که پدر را مطابق معمول هر شب، برای نماز شب بیدار می کرد به صدا در آمد.
آیت الله بهجت و نماز شب
آیت الله بهجت، هم خود به خواندن نماز شب مقید بودند و هم اینکه دیگران را بسیار به خواندن نماز شب سفارش کرده اند و آن را رمز رسیدن به سعادت، کسب توفیقات و زیادت روزی می دانند و می فرمایند: در عبادات، از ما نخواسته اند کوه بکنیم، سخت ترین عبادات، خواندن نماز شب است که آن هم در حقیقت تغییر زمان خواب است نه اینکه کلاً بی خوابی باشد، نیم ساعت زودتر بخوابید تا بتوانید نیم ساعت زودتر بیدار شوید، نماز شب مفتاح توفیقات است.
کلام آخر
موارد قابل تأمل در نماز شب با توجه به آنچه ذکر شد؛
- نمازهای مستحبی بسیاری از سوی بزرگان دین، سفارش شده است که آنها را نافله می گویند ولی میان نمازهای مستحبی به خواندن نماز بیشتر سفارش شده است.
- بهترین وقت برای خواندن نافله شب از آغاز نیمه شب شرعی تا سپیده صادق (نیم ساعت به اذان صبح مانده) است.
- چون نماز شب، مخفیانه و دور از چشم دیگران و در نهایت اخلاص، خوانده می شود، مایه مباهات خداوند متعال است.
پی نوشت ها
- طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۵؛ امام خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۴۳.
- شیخ صدوق، معانی الاخبار، دارالمعرفه، ص۳۲۴.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۶۱.
- متقی هندی، کنز العمال، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۷۹۱، ۲۱۳۹۷.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۷، ص۱۴۰.
- همان، ص ۱۵۶
- مفید، المقنعه، ۱۴۱۳ق، ص۱۱۹-۱۲۰.
- صدوق، علل الشرائع، منشورات المکتبه الحیدریه، ج۲، ص۳۶۲.
- طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۶۵-۲۶۶.
- پرسش و پاسخ نماز شب، سایت رسمی دفتر آیه الله سیستانی.
- سوره مزمل، آیات۳-۱
- سوره ذاریات، آیات۱۷-۱۵
- سوره اسراء، آیه ۷۹
- سوره سجده، آیه ۱۶
- سوره زمر، آیه ۹
- سوره انسان، آیه ۲۶
- سوره فرقان، آیه ۶۴
- سوره آل عمران، آیه ۱۷
- کنز العمال، ج ۷، ح ۲۱۳۹۷.
- بحارالأنوار، ج ۸۷، ص ۱۴۸
- همان، ص ۱۵۰
- همان، ص ۱۴۴
- وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۲۸۱
- میزان الحکمه، ج ۵/۱۰۴۷۰
- بحارالأنوار، ج۸۷، ص۱۴۴
- همان، ص۱۳۷
- همان، ص ۱۶۱
- همان، ص ۲۰۹
- مهر تابان، ص ۱۶، بخش نخست.
- فرازهایی از ابعاد روحی، اخلاقی و عرفانی امام خمینی، ص ۲۰
- همان، ص ۵۷
- یادنامه ی استاد شهید مرتضی مطهری، کتاب اول، ص ۱۷۳.