اعمال روز عرفه
نهم ذی الحجه، روز عرفه است، یکی از روزهای پرفضیلتی که در آن، همه ی شرایط برای بهره مندی عاشقانِ بندگی از الطاف و برکات الهی مهیاست. انجام برخی از اعمال مستحب در این روز پرفضیلت، به تقرب و نزدیکیِ سازنده به محضر خالق هستی و بهره مندی از فیوضات و خیرات دنیوی و اخروی خواهد انجامید. حقیقتاً روزعرفه، روز ابراز بندگی، روز نیایش با خداوند متعال، روز دعا و مسألت از محضر پروردگار یکتا است، زیرا خداوند در این روز، درهای رحمت و مغفرت را به روی بندگان باایمان باز می‌کند. برای آشنایی با اعمال روز عرفه، در این مقاله همراه ما باشید.
عرفه چه روزی است؟
عَرَفَه، نام محلی خاص است و معرفت، ادراک و شناختِ چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است، از این رو، به دلیل اینکه حضرت آدم و حوا بعد از هبوط به زمین، در این محل مجدداً همدیگر را یافته و شناختند به این نام نامیده شده است.[۱] نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که حاجیان ملزم هستند در این تاریخ در آنجا وقوف نمایند) گرفته شده و گفته شده که عرفات را از آن رو به این نام خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته شده در میان کوه‌های اطراف مکه است.[۲]
روز عرفه روز آغاز مناسکِ عظیم حج است. حاجیان در این روز در صحرای عرفات جمع می شوند و همراه با دعا و عبادت و استغفار، از توفیقِ حضور در مراسم حج ابراهیمی، ادای شکرگزاری می‌کنند.
اعمال روز عرفه
در روایات و کتب دینی، برای این روز پر فضیلت، اعمال و آداب ویژه ای برشمرده شده است، از آن جمله؛
غسل کردن
مستحب است که غسل روز عرفه، قبل از غروب آفتاب انجام شود.
روزه گرفتن
یکی از اعمال روز عرفه، روزه است که جایگاه ویژه ای در بین عبادات دارد، لیکن چنانچه روزه گرفتن در روز عرفه، موجب ضعف و ناتوانى برای انجام سایر اعمال، نظیر دعا و عبادات روز عرفه شود، ترک آن توصیه شده است. چنانچه شیخ کفعمی، فرموده است: «مستحب است روزه داری در روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند و روزه مانع دعا خواندن او نشود.»[۳] البتّه روزه گرفتن برای کسانی توصیه شده که در وطن خود هستند و یا قصد اقامت ده روز کرده اند.
زیارت امام حسین علیه السلام
یکی دیگر از اعمال روز عرفه، زیارت مرقد شریف سید الشهدا علیه السلام است چرا که بر اساس روایتی از امام صادق علیه السلام، زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه، پاداش حج و عمره و جهاد فراوان را دارد. [۴] در روایت دیگرى از حضرت صادق علیه السلام چنین نقل شده است که؛ خداوند در روز عرفه، عنایت خاصّى به زائران مرقد امام حسین علیه السلام دارد، حوائج و دعاهایشان را برآورده کرده و معاصی آنها را مى آمرزد.[۵]
سندیت فضیلت و پاداش زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه، از همینجا پیداست که سه امام بزرگوار، یعنی حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا علیهم السلام، در حدیث متواتری آن را به شیعیان خود توصیه کرده و فرموده اند: «هر کس روز عرفه به زیارت امام حسین علیه السلام برود، خداوند او را با ایمان محکم همراه با اطمینان باز مى گرداند.»[۶]
فقها و بزرگان دین نیز به تأسی از امامان معصوم علیهم السلام، بر فضیلت این زیارت توصیه نموده اند، چنانچه سیّد بن طاووس علیه الرحمه، در کتاب اقبال فرموده است: «روایات و احادیث در باب فضیلت زیارت امام حسین علیه السلام در روز عرفه، متواتر است.»[۷] به همین دلیل است که در این روز پرفضیلت، سیل مشتاقان و زائران، به سوى مرقد شریف آن حضرت روانه مى شود.
خواندن دو رکعت نماز
توصیه شده که پس از ادای نماز عصر و پیش از آن که دعاهاى مخصوص روز عرفه را بخوانید، دو رکعت نماز به نیت عرفه، در زیر آسمان، بخوانید و به گناهان و خطاهاى خود اعتراف نمایید. امام صادق علیه السلام در این رابطه فرمودند: «هر کس چنین عمل کند، پاداش کسانى را که در سرزمین عرفات وقوف کرده اند، را خواهد داشت و گناهانش آمرزیده گردد.»[۸]
شیخ کفعمى علیه الرحمه، کیفیّت خواندن این نماز را این چنین ذکر کرده است: بعد از آن که فریضه ی ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو، بجای آوردى، دو رکعت نماز بخوان؛ به این صورت که در رکعت اوّل پس از قرائت سوره ی حمد، سوره توحید و در رکعت دوم، پس از سوره حمد، سوره ی کافرون را می خوانی. بعد از آن هم، چهار رکعت نماز بخوان (هر دو رکعت به یک سلام) و در همه ی رکعت ها، پس از قرائت سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید را بخوان (که نماز امیرالمؤمنین نیز به همین صورت است).
تسبیح پیامبر صلوات الله علیه
شیخ کفعمی در ادامه افزوده است: پس از نماز، این تسبیحات را که از قول پیامبر اکرم صلوات الله علیه، روایت شده و سیّد بن طاووس نیز آن را در اقبال آورده است، بخوانید:
سُبْحانَ مَنْ فِى السَّماءِ عَرْشُهُ…
سپس صد مرتبه بگویید: سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ.
قرائت سوره توحید و آیه الکرسی
بهتر است پس از تسبیح، صد مرتبه سوره توحید و سپس صد مرتبه آیه الکرسی را بخوانید.
صلوات بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و ذکر گفتن
سپس صد مرتبه صلوات بر حضرت محمّد و آل ایشان بفرستید و لبانتان را به گفتن این اذکار معطر نمایید:
-
- ده مرتبه ذکر «لااِلـهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، یُحْیى وَ یُمیتُ، وَ یُمیتُ وَ یُحْیى، وَ هُوَ حَىٌّ لا یَمُوتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَىْء قَدیرٌ؛ معبودى جز خدا نیست، یگانه اى که شریک ندارد پادشاهى خاصّ اوست و از آن اوست حمد زنده کند و بمیراند و بمیراند و زنده کند و اوست زنده اى که نمیرد. هر چه خیر است به دست اوست و او بر همه چیز تواناست.
- ده مرتبه ذکر «اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذى لا اِلـهَ اِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَیُّومُ، وَاَتُوبُ اِلَیْهِ»؛ آمرزش می خواهم از خدایى که معبودِ بر حقّى جز او نیست که زنده و پاینده است و به سویش توبه می کنم.
- ده مرتبه ذکر«یا اَللهُ»
- ده مرتبه یا رَحْمنُ
- ده مرتبه یا رَحیمُ
- ده مرتبه یا بَدیعَ السَّمواتِ وَ الاْرْضِ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الاْکْرامِ ـ
- ده مرتبه یا حَىُّ یا قَیُّومُ
- ده مرتبه یا حَنّانُ یا مَنّانُ
- ده مرتبه یا لا اِلـهَ اِلاَّ اَنْتَ
- ده مرتبه آمینَ
خواندن دعا
پس از گفتن این اذکار این دعا را بخوانید:
«اَللّـهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ، یا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاْعْلى وَ بِالاْفُقِ الْمُبینِ، یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى، یا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَىْءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد.
خدایا از تو می خواهم، اى کسى که او، به من از رگ گردن نزدیکتر است، اى کسی که حائل شود میان انسان و دلش! اى کسی که او در دیدگاه اعلى است و در افقی آشکار است، اى کسی که او بخشاینده است و بر عرش، استیلا دارد، اى کسی که هیچ چیز، به مانندش نیست و او شنوا و بینا است. از تو می خواهم که درود فرستى بر محمّد (صلی الله علیه) و آل محمّد.
آنگاه حاجات خود را از محضر خداوند متعال طلب کنید که برآورده خواهد شد، ان شاء اللّه.[۹]
نکته: این دعاى کوتاه، دعایی پر محتوا و بسیار ژرف است، لذا، شایسته است که هر زمان، حال دعا پیدا کردیم، از آن بهره مند شویم و همچنین می توان به هنگام قنوت در نماز آن را قرائت کرد، زیرا دعایى است که جمله هاى آن غالباً برگرفته از آیات قرآن هستند و صفات جمال و جلال خداوند متعال را منعکس می نمایند.
خواندن صلوات امام صادق علیه السلام
مرحوم کفعمى رحمه الله علیه، در ادامه مى افزاید: پس از آنکه دعا را خواندید، این صلوات را بخوانید؛ چرا که امام صادق علیه السلام فرمودند: «هر کسی که بخواهد حضرت محمّد و آل محمّد را با ذکر صلوات بر آنان مسرور و خشنود سازد، سزاوار است که این صلوات را بخواند [۱۰]:
«اللّٰهُمَّ یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطیٰ وَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ، وَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ. اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْأَوَّلِینَ، وَ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْآخِرِینَ، وَ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْمَلَاَ الْأَعْلیٰ، وَ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی الْمُرْسَلِینَ. اللّٰهُمَّ أَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ الْوَسِیلَهَ وَ الْفَضِیلَهَ وَ الشَّرَفَ وَ الرِّفْعَهَ وَ الدَّرَجَهَ الْکَبِیرَهَ. اللّٰهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَلمْ أَرَهُ فَلا تَحْرِمْنِی فِی الْقِیامَهِ رُؤْیَتَهُ، وَ ارْزُقْنِی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنِی عَلَیٰ مِلَّتِهِ وَاسْقِنِی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سائِغاً هَنِیئاً لَاأَظْمَأُ بَعْدَهُ أَبَداً، إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. اللّٰهُمَّ إِنِّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ أَرَهُ فَعَرِّفْنِی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ. اللّٰهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مِنِّی تَحِیَّهً کَثِیرَهً وَ سَلاماً.»
خدایا! ای بخشنده ترین کسی که عطا فرمود و ای بهترین کسی که از او درخواست شد و ای مهربان ترین کسی که از او طلبِ مهربانی شد، خدایا! درود فرست بر محمّد و آل او، در بین گذشتگان و بر محمّد و خاندان او در میان آیندگان و بر محمّد و آلِ او در میان فرشتگان و بر محمّد و آلِ او در میان رسولان. خدایا عطا فرما به محمّد و خاندان او، وسیله و فضیلت و شرف و بلندیِ مقام و درجه ی والا. خدایا ایمان آوردم به محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد، در حالی که او را ندیدم، پس مرا در قیامت از دیدارش محروم مساز و هم نشینی با او را نصیب من بفرما و مرا بر دین او بمیران و از حوضش سیرابم کن، نوشیدنی بدون تشنگی، دلنشین و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم، همانا تو بر هر چیز توانایی. خدایا ایمان آوردم به محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد، در حالی که او را ندیدم، پس در بهشت چهره‌اش را به من بشناسان. خدایا بر محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد، از جانب من، تحیت و سلام بسیار برسان.
خواندن دعای اُمّ داوود
یکی دیگر از اعمال روز عرفه، خواندن دعای امّ داوود است که برای آن، فضیلت بسیاری ذکر شده است، از آن جمله گفته شده است که؛ این، دعایی است که پروردگار، به سبب خواندن آن، درهای آسمان را باز می‌کند، ملائکه و فرشتگان، انسان را به اجابت آن بشارت می‌دهند و برای خواننده ی آن، پاداشی کمتر از بهشت نیست.[۱۱]
برخی از فقها و علمای بزرگ شیعه همچون شیخ طوسی، سید بن طاووس و محمد باقر مجلسی رحمه الله علیه، خواندن دعای اُمّ داوود را برای رفع مشکلات و گرفتاری ها و برآورده‌شدن حاجات و نیز، برچیدن ظلم و ستم، مؤثر دانسته‌اند.[۱۲]
ذکر این تسبیح
در ادامه ی اعمال روز عرفه، توصیه شده که پس از خواندن دعای امّ داوود، این تسبیح را که؛ کثرت ثوابِ آن، قابل شمارش نیست، خوانده شود؛
«سُبْحانَ اللّٰهِ قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ مَعَ کُلِّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ یَبْقیٰ رَبُّنا وَ یَفْنیٰ کُلُّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً قَبْلَ کُلِّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً بَعْدَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً مَعَ کُلِّ أَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسْبِیحاً یَفْضُلُ تَسْبِیحَ الْمُسَبِّحِینَ فَضْلاً کَثِیراً لِرَبِّنَا الْباقِی وَ یَفْنیٰ کُلُّ أَحَدٍ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسْبِیحاً لَا یُحْصیٰ وَ لا یُدْریٰ وَ لَا یُنْسیٰ وَ لَا یَبْلیٰ وَ لَا یَفْنیٰ وَ لَیْسَ لَهُ مُنْتَهی! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ تَسبِیحاً یَدُومُ بِدَوامِهِ وَ یَبْقیٰ بِبَقائِهِ فِی سِنِی الْعالَمِینَ وَ شُهُورِ الدُّهُورِ وَ أَیَّامِ الدُّنْیا وَ ساعاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ! وَ سُبْحانَ اللّٰهِ أَبَدَ الْأَبَدِ وَ مَعَ الْأَبَدِ مِمّا لَایُحْصِیهِ الْعَدَدُ، وَ لَا یُفْنِیهِ الْأَمَدُ، وَ لَا یَقْطَعُهُ الْأَبَدُ، وَ تَبارَکَ اللّٰهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ.»
خواندن دعای اَللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاءَ وَتَهَیَّاءَ
شیخ طوسى و سید و کفعمى و سید بن باقى علیهم الرحمه، متفقاً چنین گفته اند که؛ مستحب است در شب و روز جمعه و شب و روز عرفه، این دعا را بخوانند[۱۳] و مطلع نخست آن، چنین است؛
اللَّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأَ وَ تَهَیَّأَ وَ أَعَدَّ وَ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَهٍ إِلَى مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ طَلَبَ نَائِلِهِ وَ جَائِزَتِهِ …
خدایا هر کس براى ورود بر مخلوقى به امید لطف و احسانى خود را مهیا ساخته و براى جایزه و عطا مى رود و خود را براى عرض حاجت آماده و مستعد مى گرداند …
دعای حضرت علی بن الحسین صلوات الله و سلامه علیه
در روز عرفه، خواندن دعای چهل و هفتم صحیفه سجادیه توصیه شده و خواندن آن، ثواب بسیاری دارد. سزاوار است که آن را با حالت خشوع و تضرع بخوانید و آن، دعایی است مشتمل بر تمام مطالب دنیا و آخرت که درود خداوند بر انشا کننده‌اش باد. مطلع نخست دعا چنین است؛
«الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ، اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ بَدِیعَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ، ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ ، رَبَّ الْأَرْبَابِ ، وَ إِلَهَ کُلِّ مَأْلُوهٍ ، وَ خَالِقَ کُلِّ مَخْلُوقٍ ، وَ وَارِثَ کُلِّ شَیْءٍ ، ﴿لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‌ءٌ﴾ …»
خدا را سپاس که پروردگار جهانیان است. خدایا! حمد و ستایش مخصوص توست؛ ای پدید آورند ی آسمان‌ها و زمین! ای صاحب بزرگی و رأفت و محبّت! ای مالک همۀ اربابان و ای معبود هر معبود و خالق هر مخلوق و وارث هر چیز! (چیزی شبیه او نیست) …
خواندن دعای امام حسین علیه السلام در روز عرفه
یکی دیگر از دعاهایى که خواندنِ آن در روز عرفه بسیار سفارش شده است، دعاى معروف امام حسین علیه السلام است که روایت شده ایشان، این دعا را در روز عرفه می خوانده اند. این دعا، محتواى بسیار باارزش و بى نظیری دارد و با عبارات ژرف و پرمفهوم، همانند گنجینه اى از معارف عمیق اسلامى، طریق معرفت، خداشناسى، توبه و بازگشت به سوی خداوند متعال را، به هر مسلمانِ باایمانِ خداجویی نشان می دهد و روح او را به اوج شناخت و معرفت الهی، مى رساند.
روایت شده که بشر و بشیر[۱۴] دو تن از فرزندان غالب اسدى چنین روایت کرده اند که: «عصر روز عرفه، در سرزمین عرفات، خدمت سید الشهدا علیه السلام بودیم که ایشان با جمعی از اهل بیت و یاران خود، در نهایت فروتنى و خشوع، از خیمه خویش خارج شدند و در قسمت یسارِ کوه جبل الرحمه [۱۵] رو به سوى کعبه ایستادند و درست مانند فقیر و حاجتمندى که چیزى طلب می کند، دست هایشان را در برابر صورت گرفتند و آنگاه این دعا را خواندند[۱۶]:
«الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى لَیْسَ لِقَضائِهِ دافِعٌ، وَلَا لِعَطائِهِ مانِعٌ، وَلَا کَصُنْعِهِ صُنْعُ صانِعٍ، وَهُوَ الْجَوادُ الْواسِعُ، فَطَرَ أَجْناسَ الْبَدائِعِ، وَأَتْقَنَ بِحِکْمَتِهِ الصَّنائِعَ، لَا تَخْفىٰ عَلَیْهِ الطَّلائِعُ …»
ستایش مخصوص خداست که برای تقدیر و سرنوشتش برگرداننده‌ای و برای بخششش بازدارنده‌ای و همانند ساخته‌اش ساخته ی هیچ سازنده‌ای نیست و او سخاوتمندِ وسعت بخش است، انواع مخلوقات را پدید آورد و ساخته‌ها را با دانایی و فراستش استوار می سازد، پیش‌تازی‌ها بر او پوشیده نمی‌ماند و …
خواندن دعای پایان روز عرفه
از دیگر اعمال روز عرفه خواندن دعای پایان روز عرفه است. توصیه شده که در آخر روز عرفه، این دعا خوانده شود:
«یَا رَبِّ إِنَّ ذُنُوبِی لَاتَضُرُّکَ، وَ إِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِی لَاتَنْقُصُکَ، فَأَعْطِنِی مَا لَایَنْقُصُکَ، وَاغْفِرْ لِی مَا لَایَضُرُّکَ.»[۱۷]
پروردگارا، همانا گناهان من به تو زیانی نمی‌رساند و آمرزشت بر من از تو نمی‌کاهد، پس ببخش به من آنچه نمی‌کاهدت و بیامرز برایم آنچه زیانت نرساند.
همچنین بخوانید:
«اللّٰهُمَّ لَاتَحْرِمْنِی خَیْرَ مَا عِنْدَکَ لِشَرِّ مَا عِنْدِی، فَإِنْ أَنْتَ لَمْ‌تَرْحَمْنِی بِتَعَبِی وَنَصَبِی فَلاتَحْرِمْنِی أَجْرَ الْمُصابِ عَلَیٰ مُصِیبَتِهِ.»[۱۸]
خدایا مرا محروم مساز از خیر آنچه که نزد توست، به خاطر شرّ آنچه که پیش من است، پس اگر با خستگی و واماندگی‌ام به من رحم نمی‌کنی، از پاداش مصیبت دیده بر مصیبتش، محرومم مکن.
خواندن دعای عشرات
سید ابن طاووس علیه الرحمه، در ضمن اعمال و دعاهای روز عرفه، توصیه به خواندن دعای عشرات کرده و فرموده است: زمانی که غروب آفتاب نزدیک شود بگو:«بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ سُبْحانَ اللّٰهِ وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَکْبَرُ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّهَ إِلّا بِاللّٰهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ، سُبْحانَ اللّٰهِ آناءَ اللَّیْلِ وَأَطْرافَ النَّهارِ، سُبْحانَ اللّٰهِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصالِ، سُبْحانَ اللّٰهِ بالْعَشِیِّ وَالْإِبْکارِ …» الی آخر.
به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانى‌اش همیشگى است؛ منزّه است خدا و ستایش ویژه خداست و معبودی جز خدا نیست و خداوند بزرگ‌تر از آن است که وصف شود و هیچ نیرو و توانی نیست جز به خدای بلند مرتبه بزرگ، پاک و منزّه است خدا شب هنگام و به هنگام روز، پاک و منزّه است خدا صبحگاهان و به هنگام عصر، پاک و منزّه است خدا در شامگاه و بامداد …
پی نوشت ها
- راغب اصفهانی، مفردات، ۱۴۰۴ق، ص۳۳۱.
- مصطفوی، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۱۲۰.
- کفعمى، مصیاح، ص ۶۶۱.
- مصباح المتهجّد، ص ۷۱۵.
- همان
- بحارالانوار، ج ۹۸، ص ۸۶، ح ۸.
- سید بن طاووس، اقبال، ص ۳۳۲.
- زاد المعاد، ص ۲۵۸.
- کفعمى، مصباح، ص ۶۶۱.
- همان، ص ۴۲۳
- صدوق، فضائل الاشهر الثلاثه، ۱۳۹۶ق، ص۳۴.
- اکبری و ربیع نتاج، «کاوشی در دعای ام داوود»، ص۸۲.
- مصباح کفعمى، ص ۶۶۲.
- این دو نفر را از اصحاب امام حسین علیه السلام به شمار آورده اند و برخى از بزرگان علم رجال، بشر بن غالب اسدى را از اصحاب امام علی، امام حسن، امام حسین و امام سجادعلیهم السلام دانسته اند. (معجم رجال الحدیث، جلد ۴، صفحه ۲۲۷).
- کوه معروفى است در وسط عرفات
- این دعا را سیّد بن طاووس در اقبال، صفحه ۳۳۹ و شیخ کفعمى در بلد الامین، صفحه ۲۵۱ و علاّمه مجلسى در بحار الانوار، جلد ۹۵، صفحه ۲۱۶ آورده اند.
- اقبال، ص ۴۲۰
- همان
- همان، ص ۴۱۷