شرح اعمال عید غدیر خم
هجدهم ماه ذی‌الحجه، به نام عید غذیرخم معروف است که یکی از بزرگترین اعیاد شیعیان است، زیرا در این روز، پیامبر گرامی اسلام، به فرمان خداوند متعال، امام علی علیه السلام را به جانشینی خود منصوب فرمود. انتصاب امیر المؤمنین به مقام امامت در بازگشت از حجه الوداع و در محلی به نام غدیر خم، در حقیقت، ادامه رسالت مهم و حیاتی حضرت محمد صلی الله علیه بود. این عید را، علاوه بر عید غدیر خم، عیدالله اکبر و عید آل محمد صلوات الله علیه نیز گفته اند زیرا برای مسلمین حقیقت جو و باایمان، از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است، به حدی که آداب و اعمال بخصوصی برای آن توصیه شده است. در این مقاله به اعمال عید غدیر خم خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
اعمال شب عید غدیر
نماز شب عید غدیر
سید بن طاووس رحمه الله علیه، در کتاب اقبال الاعمال که عموماً درباره اعمال و آداب و فضیلت روزها و ماه‌ها است، برای شب عید غدیرخم، نمازی دوازده رکعتی با یک سلام به کیفیتی ویژه نقل کرده است.
دعای شب عید غدیر
همچنین در باب پنجم همین کتاب، ذیل اعمالی که مختص شب عید غدیر است، چنین آمده؛ «در کتاب «ابو الحسین زید بن جعفر محمدى، در شهر کوفه، دیدم که شیخ ابو عبد اللّه غضائرى، نسخه‌اى قدیمى به خط شیخ ابو غالب زرارى، را به من نشان داد که در آن، دعاهایى بدون ذکر سند آمده بود. یکى از آن دعاها، دعاى شب عید غدیر بود، به این صورت:
«اللَّهُمَّ إِنَّکَ دَعَوْتَنَا إِلَى سَبِیلِ طَاعَتِکَ وَ طَاعَهِ نَبِیِّکَ وَ وَصِیِّهِ وَ عِتْرَتِهِ دُعَاءً لَهُ نُورٌ وَ ضِیَاءٌ وَ بَهْجَهٌ وَ اسْتِنَارٌ فَدَعَانَا نَبِیُّکَ لِوَصِیِّهِ یَوْمَ غَدِیرِ خُمٍّ فَوَفَّقْتَنَا لِلْإِصَابَهِ وَ سَدَّدْتَنَا لِلْإِجَابَهِ لِدُعَائِهِ فَأَنَبْنَا إِلَیْکَ بِالْإِنَابَهِ وَ أَسْلَمْنَا لِنَبِیِّکَ قُلُوبَنَا وَ لِوَصِیِّهِ نُفُوسَنَا وَ لِمَا دَعَوْتَنَا إِلَیْهِ عُقُولَنَا فَتَمَّ لَنَا نُورُکَ یَا هَادِیَ الْمُضِلِّینَ أَخْرِجِ الْبُغْضَ وَ الْمُنْکَرَ وَ الْغُلُوَّ لِأَمِینِکَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْأَئِمَّهِ مِنْ وُلْدِهِ مِنْ قُلُوبِنَا وَ نُفُوسِنَا وَ أَلْسِنَتِنَا وَ هُمُومِنَا وَ زِدْنَا مِنْ مُوَالاتِهِ وَ مَحَبَّتِهِ وَ مَوَدَّتِهِ لَهُ وَ الْأَئِمَّهِ مِنْ بَعْدِهِ زِیَادَاتٍ لَا انْقِطَاعَ لَهَا وَ مُدَّهً لَا تَنَاهِیَ لَهَا وَ اجْعَلْنَا نُعَادِی لِوَلِیِّکَ مَنْ نَاصَبَهُ وَ نُوَالِی مَنْ أَحَبَّهُ وَ نَأْمُلُ بِذَلِکَ طَاعَتَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ اللَّهُمَّ اجْعَلْ عَذَابَکَ وَ سَخَطَکَ عَلَى مَنْ نَاصَبَ وَلِیَّکَ وَ جَاحَدَ [وَ جَحَدَ]إِمَامَتَهُ وَ أَنْکَرَ وَلَایَتَهُ وَ قَدَّمْتَهُ أَیَّامَ فِتْنَتِکَ فِی کُلِّ عَصْرٍ وَ زَمَانٍ وَ أَوَانٍ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ رَسُولِکَ وَ عَلِیٍّ وَلِیِّکَ وَ الْأَئِمَّهِ مِنْ بَعْدِهِ حُجَجِکَ فَأَثْبِتْ قَلْبِی عَلَى دِینِکَ وَ مُوَالاهِ أَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادَاهِ أَعْدَائِکَ مَعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ تَجْمَعُهُمَا لِی وَ لِأَهْلِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین»
اعمال روز عید غدیر
برای روز عید غدیر و بهره مندی از فضیلت بسیار آن، اعمالی بیان شده است، از جمله؛
روزه گرفتن
بر پایه روایتی که از قول رسول خدا، در کتب اهل سنت آمده، هر کس، این روز را روزه بگیرد، خداوند متعال ثواب روزه شش ماه را برای او می‌نویسد.[۱]
همچنین امام صادق علیه السلام فرموده اند: «صیام یوم غدیر خم، یعدل عند الله فی کل عام مائه حجه و مائه عمره مبرورات متقبلات.»؛ روزه روز غدیرخم، نزد خداوند، در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.[۲]
امام علی علیه السلام نیز فرموده اند: «اذا اخلص المخلص فی صومه لقصرت ایام الدنیا عن کفائته»؛ اگر بنده مخلصی در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهای دنیا توان برابری با آن را ندارد.[۳]
انجام غسل
علما و بزرگان شیعه بر استحباب غسل کردن در روز عید غدیر اجماع دارند [۴] و آن را مستحب مؤکد دانسته اند. [۵] البته، درباره زمان انجام این غسل، گفته شده که بهتر این است که در اول روز انجام گیرد. [۶]
نماز عید غدیر
نمازی دو رکعتی مخصوص عید غدیر که بر مبنای روایتی از امام صادق علیه السلام تشریح شده است. این نماز پاداشی معادل یکصد حج و یکصد عمره دارد و باعث برآورده شدن حوائج دنیوی و اخروی دانسته شده است.[۷] زمان خواندن نماز عید غدیر، هنگام ظهر است. درباره اینکه آن را می توان به جماعت خواند یا نه، میان علما اختلاف نظر وجود دارد.[۸]
نماز مسجد غدیر
امام صادق علیه السلام فرمود: «یستحب الصلاه فی مسجد الغدیر»؛ نماز در مسجد غدیر مستحب است.[۹]
زیارت امیر المؤمنین
یکی دیگر از اعمال سفارش شده در روز عید غدیر، زیارت امیر المؤمنین است. البته این زیارت، از دو طریق صورت می گیرد؛
زیارت از نزدیک در حرم مطهر
روایت شده است که امام رضا علیه السلام، به احمد بن نصر بزنطی فرمود: «ای فرزند ابونصر، هر کجایی که بودی در روز عید غدیر، کنار قبر امیر المؤمنین حاضر شو! همانا خداوند متعال، در این روز، گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را می بخشد. بدرستی که پروردگار در این روز، به اندازه دو برابر آن مقداری که در ماه رمضان و شب قدر و شب عید فطر آزاد می کند، می رهاند.» [۱۰]
زیارت از دور
زیارت از دور، به حرم مطهر امیر المؤمنین، اختصاص ندارد و دوستداران و محبان ولایت در هر زمان و هر مکان، می توانند از آن زیارت فیض ببرند، و به این منظور خواندن زیارت امین الله، سفارش شده که مطلع نخست آن چنین است؛ «السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِینَ اللّٰهِ فِی أَرْضِهِ، وَحُجَّتَهُ عَلَىٰ عِبادِهِ، السَّلامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ، أَشْهَدُ أَنَّکَ جاهَدْتَ فِی اللّٰهِ حَقَّ جِهادِهِ، …»[۱۱] و از نزدیک و دور خوانده می شود و آن، یکی از زیارات جامعه مطلقه است.
دو رکعت نماز
در رکعت اوّل سوره قدر و در رکعت دوم سوره توحید خوانده شود و پس از پایان نماز، به سجده بروید و یکصد مرتبه خدا را با این ذکر «شکرا لِلّه» تحمید کنید و سر از سجده بردارید و این دعا را بخوانید: «اَللّهُمَّ اِنِّی اَسْئَلُکَ بِاَنَّ لَکَ الْحَمْدَ وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ وَ اَنَّکَ واحِدٌ اَحَدٌ صَمَدٌ لَمْ تَلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَکَ کُفُواً اَحَدٌ وَ اَنَّ مُحَمّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ الِهِ …» [۱۲]
پس از خواندن این دعا، دوباره به سجده بروید و صد مرتبه ذکر «اَلْحَمْدُلِلّهِ» و صد مرتبه ذکر «شُکْراًلِلّهِ» بگویید.
چنین روایت شده که هر کس این عمل را به جا آورد، ثواب کسی را خواهد داشت که در روز عید غدیر، در محضر رسول الله باشد و با ایشان بر ولایت، بیعت کرده باشد. شایسته است که این نماز نزدیک ظهر اقامه شود زیرا حضرت رسول در آن زمان، امام علی علیه السلام را در غدیرخُمّ به امامت و خلافتِ خویش، برای مردم نصب فرمود.[۱۳]
دعای ندبه
امام صادق علیه السلام فرمودند: «سنّت است که دعای ندبه را در چهار عید بخوانید؛ عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روزهای جمعه»[۱۴]
خواندن زیارت غدیریه
زیارت غدیریه یکی از زیارت نامه‌های امام علی علیه السلام است که از طرف امام هادی علیه السلام در روز غدیر صادر شده است. محور این زیارت، تولی و تبری است و محتوای آن بیان فضائل امیر المؤمنین است. با اینکه زیارت غدیریه را در هر موقع از سال می توان از نزدیک و دور خواند، لیکن خواندن آن در روز عید غدیرخم، بسیار سفارش شده است. مطلع نخست آن چنین است؛ «السَّلامُ عَلَى مُحَمَّدٍ رَسُولِ اللهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ صَفْوَهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ أَمِینِ الله عَلَى وَحْیِهِ وَ عَزَائِمِ أَمْرِهِ وَ الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا اسْتُقْبِلَ وَ الْمُهَیْمِنِ عَلَى ذَلِکَ کُلِّهِ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ صَلَوَاتُهُ وَ تَحِیَّاتُهُ …»
به گفته محدث قمی: «کمتر حدیثی به قوت سند این زیارت نامه می‌رسد.»[۱۵]
ذکر صلوات
یکی دیگر از اعمال روز عید غدیر، ذکر صلوات است. چنانچه امام صادق علیه السلام فرمود: «در روز عید غدیر، بر حضرت محمد صلی الله علیه و اهل بیتش صلوات بسیار بفرستید.»[۱۶]
آداب روز عید غدیر
علاوه بر اعمالی که برای روز عید غدیر، توصیه شده است، آدابی نیز در نظر گرفته شده که عید بودن آن را نمایان می کند. از آن جمله؛
تبریک گفتن و تهنیت دادن به یکدیگر
تبریک گفتن و تهنیت دادن، از آداب و سنن ویژه در اعیاد اسلامی است. پیامبر گرامی اسلام، با تأکید بر گفتن تبریک و تهنیت در روز عید فرمودند: «هنئونی، هنئونی»؛ به من تهنیت بگویید، به من تهنیت بگویید.[۱۷]
حضرت امام صادق علیه السلام، تبریک گفتن در روز عید غدیر را به این صورت توصیه کرده اند: «وقتی یکدیگر را در این روز ملاقات کردید، بگویید: «الحمدلله الذی اکرمنا بهذا الیوم و جعلنا من الموفین بعهده الینا و میثاقه الذی و اثقنا به من ولایه ولاه امره و القوام بقسطه و لم یجعلنا من الجاحدین و المکذبین بیوم الدین»؛ سپاس خداوندی را که ما را به این روز گرامی داشت و ما را در زمره مؤمنان و کسانی قرار داد که به عهد و پیمانی که درباره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است، وفا کردیم و ما را در زمره انکار کنندگان و تکذیب کنندگان رستاخیز قرار نداد.[۱۸]
شکر گزاری
امام علی علیه السلام فرمود: «در روز عید غدیر، خدای تعالی را بر آنچه که به شما ارزانی داشته، از نعمت ولایت، شکر کنید.»[۱۹]
طعام دادن
یکی دیگر از آداب روز عید غدیر، طعام دادن به برادران و خواهران دینی است. بر طبق روایات، این کار در روز عید غدیر، اهمیت بسیار دارد. چنانچه امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرماید: «کسی که مؤمن روزه داری را در روز عید غدیر، افطاری دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است.»[۲۰] شخصی از ایشان پرسید؛ مراد از فئام چیست؟ حضرت فرمودند: صد هزار پیامبر و صدیق و شهید. آنگاه افزودند:دپس ببینید چگونه خواهد بود فضیلت کسی که جمعی از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.
امام صادق علیه السلام نیز می فرمایند: «و اطعم اخوانک» ؛ در روز غدیر، برادران دینی ات را اطعام کن.[۲۱]
امام رضا علیه السلام نیز می فرماید: «کسی که مؤمنی را در روز عید غدیر طعام دهد، مانند فردی است که تمام پیامبران و صدیقین را غذا داده است.»[۲۲]
اهمیت اطعام مؤمنین در روز عید غدیر، به قدری است که امام صادق علیه السلام، این روز را، روز اطعام طعام خوانده است.[۲۳]
شادی کردن
امام علی علیه السلام فرمود: «و اظهروا … السرور فی ملاقاتکم»؛ در برخوردهایتان با یکدیگر در این روز، شادی را آشکار کنید.[۲۴]
امام صادق علیه السلام نیز فرمودند: «روز عید غدیر، روز خوشحالی و شادی است.»[۲۵]
زینت دادن
یکی دیگر از آداب توصیه شده برای روز عید غدیر، آراستگی و زینت دادن است. امام رضا علیه السلام در این باره فرموده اند: «روز عید غدیر، روز زینت است، کسی که برای روز غدیر، زینت کند، خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را می آمرزد و فرشتگانی را به سوی او می فرستد تا حسناتش را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد، بر درجات او بیفزایند.» [۲۶]
کمک به برادران دینی در رفع حوائج آنان
امیر المؤمنین علی علیه السلام، در مورد کمک به ضعفا و نیازمندان بسیار سفارش کرده اند. البته، این امر اختصاص به عید غدیر ندارد بلکه دستگیری از مستمندان، مرام همیشگی امیر المؤمنین بوده است، لیکن در آداب عید غدیر نیز، توجه به آن را توصیه فرموده اند؛ «و لیعد الغنی علی الفقیر و القوی علی الضعیف»؛ باید در روز غدیر، ثروتمند به تهیدست و توانا به ناتوان کمک کند.[۲۷]
امام صادق علیه السلام نیز فرموده اند: «در روز عید غدیر، حاجتهای برادرانت را برآورده ساز!»[۲۸]
امام علی علیه السلام در مورد صدقه دادن در روز عید غدیر فرموده اند: «فضیلت یک درهم، که در روز عید غدیر داده شود، با فضیلت دویست هزار درهم برابر است.»[۲۹]
لبخند زدن و تبسم کردن
امام رضا علیه السلام فرمودند: «روز عید غدیر، روز تبسم کردن به روی مؤمنین است. هر کس که در این روز، به روی برادر مؤمن خود تبسم نماید، خدای تعالی، در روز قیامت، با نظر رحمت به او می نگرد، هزار حاجتش را برآورده کرده و قصری از درهای سفید برای او بنا می کند و چهره اش را زیبا می سازد.»[۳۰]
دید و بازدید
یکی دیگر از آداب اعیاد بزرگ، دید و بازدید و صله رحم است. این سنت دیرین و زیبا، باعث نزدیک شدن دلهای مؤمنین نسبت به هم و ماندگاری نام و یاد عید در اذهان همگان می شود. به همین علت است که این سنتِ حسنه، مورد تأکید و سفارش اسلام قرار دارد. سزاوار است که این سنت در روز عید غدیر که یکی از بزرگترین اعیاد است، به جای آورده شود تا علاوه بر بزرگداشت روز عید غدیر، رشته های مهربانی و الفت، میان مسلمین محکمتر شود.
امام رضا علیه السلام در این باره فرمودند: «کسی که در روز عید غدیر، به دیدار مؤمنی برود، خداوند متعال هفتاد نور بر قبر او وارد کرده و قبرش را وسعت می بخشد، هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زیارت کرده و به او بشارت بهشت می دهند.»[۳۱]
هدیه دادن
سنت پسندیده دیگری که در روز عید غدیر، به آن سفارش شده، هدیه دادن است. امام علی علیه السلام فرموده اند: «از آنچه خدای متعال بر شما ارزانی داشته، به خانواده و برادرانتان ببخشید.»[۳۲]
همچنین در روایتی از امام رضا علیه السلام چنین آمده است: «افضل علی اخوانک فی هذا الیوم»؛ در این روز، بر برادرانت بخشش کن.[۳۳] چنانچه آن حضرت خود چنین می کردند. روایت شده که ایشان، در روز عید غدیر، برای خانواده و عده ای از اصحاب و یارانشان غذا، گندم، لباسهای نو و حتی انگشتر و کفش فرستادند.[۳۴]
نیکی و احسان
نیکی کردن به دیگران، جزو اعمالی است که همواره مورد تأکید امامان معصوم علیهم السلام قرار گرفته است. امام علی علیه السلام در این باره می فرمایند: «یه یکدیگر نیکی کنید که خداوند، اینگونه الفت میان شما را پایدار می سازد و نیکی کردن در این روز، موجب افزایش مال و عمر می شود.»[۳۵]
انجام عمل صالح
فضیلت و ثواب اعمال نیک در روز غدیر، بسیار زیاد است، چنانچه روایت شده، انجام اعمال نیک در روز عید غدیر، با اعمال هشتاد ماه برابری می کند و همچنین روایت شده که اعمال نیک در این روز، برابر با کفاره شصت سال است.[۳۶]
گذشت و گشاده رویی
قضیلت گذشت و چشم پوشی از خطا و اشتباه دیگران و نیز، ایجاد ارتباط دوستانه با آنها، از دیگر آداب مستحب در روز عید غدیر است. [۳۷] امام علی علیه السلام فرمودند: «و اظهروا البشر فیما بینکم»؛ با یکدیگر با گشاده رویی برخورد کنید.[۳۸]
عقد برادری و اخوت
طبق روایات، در روز عید غدیر، حضرت موسی علیه السلام، یوشع بن نون را جانشین خود کرد و حضرت عیسی نیز، شمعون الصّفا را به جای خود گمارد و سلیمان نبی نیز، از قوم خود برای جانشینی آصف بن برخیا پیمان گرفت و حضرت محمد صلوات الله علیه نیز با معرقی امام علی علیه السلام به عنوان برادر، ولی و وصی خود، از امتش بیعت ستاند و بین اصحاب و یاران خود، عقد اخوت و برادری برقرار کرد.
بر این اساس و طبق همین سنت، عقد برادری در روز عید غدیر با برادران مؤمن، امری پسندیده است. [۳۹]
فضیلت عید غدیر خم
واقعه غدیر، یکی از مسائل مهم و حیاتی در تاریخ اسلام است چرا که با مذهب و دین و آیین مسلمین سر و کار دارد. موضوع غدیر، و عید دانستن آن، که در منابع مستند و مستدلِ شیعه و سنی به آن اشاره شده است، دارای فضیلت بسیار است و روایات بسیاری درباره آن آمده است. از آن جمله؛
غدیر در قرآن
مفسران و دانشمندان علوم قرآنی بر این عقیده اند که آیه: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دینا» ؛ روزی است که دین شما را به حد کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را بعنوان دین براى شما پسندیدم.[۴۰] درباره روز غدیر آمده است.
غدیر در احادیث و روایات
پیامبر اکرم صلی الله علیه فرمودند: «روز غدیرخم، برترین عید هاى امت من است و آن روزى است که پروردگارم به من امر فرمود تا برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پرچمدار امتم منصوب کنم، تا بعد از من، امتم توسط او هدایت شوند و آن روزى است که خدای تعالی در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین براى آنان پسندید.»[۴۱]
امام صادق علیه السلام درباره فضیلت عید غدیر فرموده اند: «روز غدیرخم، عید بزرگ خداست، خداوند، هیچ پیامبرى را مبعوث نکرده، مگر اینکه، این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محکم و حضور همه مردم است.»[۴۲]
امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: «امروز (عید غدیر)، روز بسیار بزرگى است. در این روز گشایش رسیده و مقام و منزلت (کسانى که شایسته آن بودند) بلندى گرفت و برهان هاى خداوند، آشکار شد و از مقام پاک با صراحت سخن گفته شد و امروز، روز کامل شدن دین و روز عهد و پیمان است.»[۴۳]
امام صادق علیه السلام در جای دیگر، فرمودند: «به خدا قسم که اگر مردم فضیلت واقعىِ روز غدیر را مى شناختند، ملائکه روزى ده بار با ایشان مصافحه مى کردند و بخشش هاى خداوند متعال به کسى که این روز را شناخته باشد، قابل حساب کردن نیست.»[۴۴]
پی نوشت ها
- خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، دارالکتب العلمیه، ج۸، ص۲۸۴.
- الغدیر، ص ۲۸۶
- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲
- المراقبات، ص ۲۶۰
- تحریر الوسیله، امام خمینی، ج ۱، ص ۹۸
- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۲
- طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۳، ص۱۴۳.
- بحرانی، الحدائق الناضره، مؤسسه النشر الاسلامی، ج۱۱، ص۸۷.
- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴ – المراقبات، ص ۲۵۵
- التهذیب، ج ۶، ص ۲۴
- مفاتیح الجنان، ص ۶۰۵
- همان، ص ۴۹۶
- همان، ص ۴۹۹
- زادالمعاد، ص ۴۹۱
- قمی، هدیه الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۲۴۱؛ مفاتیح الجنان، اسوه، ص۳۶۳
- المراقبات، ص ۲۶۲
- همان
- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۳
- بحارالانوار، ج ، ص ۹۵
- المراقبات، ص ۲۵۶
- همان
- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۲۲
- همان، ص ۳۰۲
- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷
- همان، ص ۲۸۴
- شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص ۵۰۳
- همان، ص ۵۱۱
- المراقبات، ص ۲۵۶
- المراقبات، ص ۲۵۵؛ الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴
- همان، ص ۲۵۷
- همان
- بحارالانوار، ج ۹۷، ص ۱۱۹
- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۷
- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴
- بحارالانوار، ج ۹۵، ص ۳۰۲
- التهذیب ، ج ۱، ص ۱۱۴
- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲- الغدیر، ج ۱، ص ۲۸۴
- مصباح المتهجد، ص ۷۰۲- المراقبات، ص ۲۵۶
- میرزا حسین نوری، مستدرک الوسایل به نقل از کتاب زاد الفردوس
- سوره مائده، آیه ۳
- امالى صدوق : ۱۲۵، ح ۸
- وسائل الشیعه، ۵: ۲۲۴، ح ۱
- بحارالانوار، ۹۷: ۱۱۶
- مصباح المتهجد: ۷۳۸
منابع
- مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی
- کتاب غدیر، اکمال دین، نوشته سید حسین اسحاقی، ص ۱۴۴ – ۱۵۳.