کیفیت نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه و برکات خواندن آن
الفت شیعه با امامان معصوم علیهم السلام، سابقه ای دیرینه دارد و سند این موضوع در ذکرهای گاه و بی گاه یا علی و یا حسین و یا امام رضا و… یا مهدی جلوه گری می کند. پیشانی بندهای رزمندگان اسلام که مزین به این اذکار شریف است، سند دیگریست بر توسل شیعه به اهل بیت علیهم السلام. نمازهای مخصوص امامان معصوم علیهم السلام، یکی از مسیرهای توسل به ایشان و گواه ارادت ما به محضر این بزرگواران است. حضرت مهدی علیه السلام، دوازدهمین و آخرین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت است که منتظران واقعی ایشان، به نیت تقرب و توسل به آن حضرت و تعجیل در فرج ایشان اعمال و دعاهایی را انجام می دهند تا هم رسم عاشقی و انتظار را به جای آورتد و هم گامی در جهت تهذیب نفس و تقرب به پروردگار خویش بردارند. در این نوشتار، قصد داریم به «نحوه خواندن نماز امام زمان علیه السلام» بپردازیم. با ما همقدم شوید.
آثار و برکات نماز امام زمان علیه السلام
شیخ عباس قمی در کتاب ارزشمند مفاتیح الجنان و محمدی ری شهری در دانشنامه امام مهدی علیه السلام، به آثار فراوان این نماز اشاره کرده اند. من جمله بیان شده که هرکس، اعم از مرد و زن، این نماز را با اخلاص و حضور قلب ادا کند، درهای آسمان به روی او گشوده خواهد شد و حاجاتش برآورده می شود. همچنین تأثیر آن در بخشش گناهان و دفع و دور کردن شرِ انسان های بدخواه و خرابکار و نیز دفع چشم زخم معتبر است.
زمان مناسب برای خواندن نماز امام زمان عجل الله
خدای بزرگ و مهربان، برای ملاقات با بنده اش، وقت تعیین نمی کند. آستان بارگاهش همیشه برای پذیرش بنده ی عاشق، گشوده است. اما اینکه چگونه و چه وقت دل را به پیشگاه معبود بی همتا به منظور اتصال و تقرب، ببریم، بستگی به حالِ دلِ عاشق و ابراز بندگی مان دارد. نماز امام زمان علیه السلام که یکی از بهترین راههای توسل به آن حضرت و تقرب و بندگی در پیشگاه خداوند است، یکی از آن همیشگی های پذیرش است.
این نماز را در هر زمانی می توان خواند. هر زمانی که دل هوای آغوش معبود کند. اما خواندن آن در برخی اوقات خاص مثل شب جمعه، نیمه شب جمعه، روز جمعه و نیز روز سه شنبه که متعلق به حضرت ولی عصر ارواحنا فداه می باشد، ثواب بیشتری دارد و برکات بیشتری را متوجه قائم آن خواهد کرد.
مکان مناسب برای خواندن نماز امام زمان عجل الله
برای تقرب به خدایی که از رگ گردن به بنده اش نزدیک تر است، مکان ویژه ای در نظر گرفته نشده، اما برخی مکان ها به دلیل قداست و طهارت خاصی که دارند، در حضور قلب و خلوص بنده تأثیر بسزایی دارند. از این رو، مسجد مقدس جمکران، هم به دلیل انتساب و تعلقش به حضرت مهدی علیه السلام و هم به دلیل اینکه مساجد، محل اجتماع و جلوه گری بندگان در پیشگاه خداوند هستند و خانه خدا لقب گرفته اند، برای خواندن این نماز، بسیار توصیه شده است. به حدی که علامه مجلسی رحمه الله در کتاب ارزشمند بحار الانوار، اقامه این نماز را در مسجد مقدس جمکران، همتراز با اقامه آن در بیت الله الحرام دانسته است.
اما در حالت کلی، منع و محدودیتی برای خواندن آن در سایر مکان ها ذکر نشده و همه جا، از قبیل خانه و باغ و … می توان از آثار و برکات خواندن این نماز بهره مند شد.
مقدمات اقامه نماز امام زمان علیه السلام
در توضیح بخشی از توقیع ناحیه مقدسه (واژه ناحیه مقدسه در سخن کسانی که به امامین عسکریین علیهم السلام و امام مهدی عجل الله نامه نوشته‌اند و جواب دریافت کرده‌اند (توقیع)، استعمال شده است.[۱] در جوامع روایی شیعه، توقیعاتی نقل شده است که به «ناحیه مقدسه» نوشته یا از ناحیه مقدسه نامه‌ای دریافت کرده اند.[۲] علامه مجلسی کتابی با عنوان توقیعات ناحیه مقدسه جمع‌آوری کرده که در آن توقیع‌های (نامه‌های) صادر شده از طرف امام زمان عجل الله به شیعیان وجود دارد.[۳])
اینگونه آمده است که :«هر کس که حاجتی از درگاه خداوند مسئلت دارد، قبل از نیمه شب جمعه، غسل کند و به نیت قربهً الی الله و توسل به امام زمان عجل الله، دو رکعت نماز امام زمان علیه السلام بخواند. سپس حاجات خود را با تضرع به درگاه خداوند و اخلاص بخواهد، دعا کرده و نماز را به پایان برد».[۴]
نحوه خواندن نماز امام زمان عجل الله
نماز امام زمان علیه السلام هم مثل بیشتر نمازهای مستحبی، دو رکعت است. به نیت نماز امام زمان علیه السلام تکبیر گفته و نماز را شروع می کنیم: در رکعت اول، هنگام خواندن سوره حمد، آیه ۴ این سوره (ایاک نعبد و ایاک نستعین)۱۰۰ مرتبه تکرار خواهد شد و بعد ادامه سوره خوانده می شود. سپس سوره توحید خوانده می شود و رکوع، که ذکر «سبحان ربی العظیم و بحمده» هفت بار گفته خواهد شد و سپس به سجده رفته و در سجده نیز «سبحان ربی الاعلی و بحمده» هفت بار گفته خواهد شد. سجده دوم هم به همین ترتیب خواهد بود و رکعت دوم مانند رکعت اول، ادا می شود، یعنی آیه ۴ سوره حمد، ۱۰۰ بار تکرار خواهد شد. در ادامه رکعت دوم می توان به جای سوره توحید، سوره دیگری را قرائت کرد. سپس ادامه نماز و رکوع و سجده مانند رکعت اول یعنی ذکر هر کدام هفت مرتبه گفته خواهد شد. توصیه می شود پیش از آغاز نماز، وسایل مورد نیاز برای شمارش، مثل صلوات شمار یا تسبیح را آماده کنید.
تعقیبات نماز امام زمان علیه السلام
- پس از تشهد و سلام و پایان نماز، یک مرتبه ذکر «لا اله الا الله» و یک بار تسبیحات کامل حضرت زهرا سلام الله علیها و صد مرتبه ذکر صلوات در حالت سجده، توصیه شده است.
- سید بن طاووس در رساله خود، خواندن دعای مخصوص امام زمان عجل الله ( دعای عظم البلاء) را پس از اتمام نماز توصیه کرده است :
الهى عَظُمَ الْبَلاءُ وَ بَرِحَ الْخَفآءُ وَ انْکَشَفَ الْغِطآءُ
بلا و مصائب ما بزرگ شده و بیچارگی ما بسی روشن و پرده از روی کار برداشته شد
وَ انْقَطَعَ الرَّجآءُ وَ ضاقَتِ الاَْرْضُ وَ مُنِعَتِ السَّمآءُ
و امیدم نا امید شد و زمین (با همه‌ی پهناوری اش) بر ما تنگ آمد و رحمتش از ما منع گردید.
وَ اَنْتَ الْمُسْتَعانُ وَ اِلَیْکَ الْمُشْتَکى وَ عَلَیْکَ الْمُعَوَّلُ
تنها توئی یاور و معین ما و مرجع شکایت ما و یگانه اعتماد ما.
فِى الشِّدَّهِ وَ الرَّخآءِ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد
در هر سختی و آسانی بر لطف تو است. خدایا پس درود فرست بر محمد و آل محمد.
اُولِى الاَمْرِ الَّذینَ فَرَضْتَ عَلَیْنا طاعَتَهُمْ وَ عَرَّفْتَنا بِذلِکَ
آن زمامدارانى که پیرویشان را بر ما واجب کردى و بدین سبب مقام
مَنْزِلَتَهُمْ فَفَرِّجْ عَنّا بِحَقِّهِمْ فَرَجاً عاجِلا قَریباً کَلَمْحِ الْبَصَرِ
و منزلتشان را به ما شناساندى به حق ایشان به ما گشایشى ده فورى و نزدیک مانند چشم بر هم زدن
اَوْ هُوَ اَقْرَبُ یا مُحَمَّدُ یا عَلِىُّ یا عَلِىُّ یا مُحَمَّدُ اِکْفِیانى
یا نزدیکتر اى محمد اى على اى على اى محمد مرا کفایت کنید
فَاِنَّکُما کافِیانِ وَ انْصُرانى فَاِنَّکُما ناصِرانِ یا مَوْلانا یا صاحِب الزَّمانِ
که شمایید کفایت کننده ام و مرا یارى کنید که شمایید یاور من اى سرور ما اى صاحب
الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ اَدْرِکْنى اَدْرِکْنى اَدْرِکْنى
فریاد، فریاد، فریاد، دریاب مرا، دریاب مرا، دریاب مرا
السّاعَهَ السّاعَهَ السّاعَهَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ
همین ساعت، همین ساعت، هم اکنون، زود، زود، زود
یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ بِحَقِّ مُحَمَّد وَ الِهِ الطّاهِرینَ.
اى خدا اى مهربانترین مهربانان به حق محمد و آل پاکیزه اش
- و نیز سفارش شده که پس از پایان نماز، این دعا را بخوانید:
اَللّهُمَّ اِنْ اَطْعَتُکَ فَالْمَحْمِدَهُ لَکَ وَ اِنْ عَصَیْتُکَ فَالْحُجَّهُ لَکَ
خدایا اگر اطاعتت کردم، پس ستایش تو راست، و اگر نافرمانى ات نمودم پس حجّت تو راست.
مِنْکَ الرَّوْحُ وَ مِنْکَ الْفَرَجُ سُبْحانَ مَنْ اَنْعَمَ وَ شَکَرَ سُبْحانَ مَنْ قَدَّرَ وَ غَفَرَ
نسیم رحمت و گشایش از جانب توست، منزّه است کسى که نعمت داد، منزّه است کسى که تقدیر کرد و آمرزید.
اللّهُمَّ اِنْ کُنْتُ عَصَیْتُکَ فَاِنّى قَدْ اَطَعْتُکَ فى اَحَبِّ الاَْشْیآءِ اِلَیْکَ
خدایا چنانچه نافرمانى ات کرده باشم، پس به یقین در محبوب‌ترین چیز‌ها به نزد تو اطاعتت نمودم.
وَ هُوَ الاْ یمانُ بِکَ لَمْ اَتَّخِذْ لَکَ وَلَداً وَ لَمْ اَدْعُ لَکَ شَریکاً
و آن ایمان به توست، برایت فرزندى نگرفتم، شریکى نخواندم.
مَنّاً مِنْکَ بِهِ عَلَىَّ لا مَنّاً مِنّى بِهِ عَلَیْکَ
این ایمان منّتى است از جانب تو بر من، نه از سوى من بر تو.
وَ قَدْ عَصَیْتُکَ یا اِلهى عَلى غَیْرِ وَجْهِ المُکابَرَهِ وَ لاَ الْخُروُجِ عَنْ عُبُودِیَّتِکَ
نافرمانى کردم تو را اى معبود من نه از روى دشمنى، و نه از روى بیرون رفتن از بندگى‌ات.
و لاَ الْجُحُودِ لِرُبُوبِیَّتِکَ وَلکِنْ اَطَعْتُ هَواىَ وَ اَزَلَّنىِ الشَّیْطانُ
و نه از روى انکار ربوبیّتت، بلکه هواى نفسم را پیروى کردم، و شیطان مرا لغزاند.
فَلَکَ الْحُجَّهُ عَلَىَّ وَ الْبَیانُ فَاِنْ تُعَذِّبْنى فَبِذُنُوبى
تو را بر من حجّت و بیان است، پس اگر عذابم کنى به خاطر گناهان من است.
غَیْرُ ظالِمٍ لى وَ اِنْ تَغْفِرْلى وَ تَرْحَمْنى فَاِنَّکَ جَوادٌ کَریمٌ؛
و تو ستمکار بر من نیستى، و اگر مرا بیامرزى، و به من رحم کنى به یقین تو بخشنده و بزرگوارى.
- پس از خواندن این دعا سفارش شده تا می توانید مبادرت به گفتن ذکر «یا کریم» نمایید.
- و پس از آن نیز این دعا را بخوانید:
یا آمِناً مِنْ کُلِّ شَیْى ءٍ وَ کُلُّ شَیْى ءٍمِنْکَ خآئِفٌ حَذِرٌ
اى ایمن از هرچیز، و هرچیز از تو هرا سان و در حذر.
اَسْئَلُکَ بِاَمْنِکَ مِنْ کُلِّ شَیْى ءٍ وَ خَوْفِ کُلِّ شَیْى ءٍ
از تو مى‌خواهم به ایمنى‌ات از هرچیز، و هراس هرچیز از تو.
مِنْکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُعْطِیَنى اَماناً
اینکه بر محمد و خاندان محمّد درود فرستى، و به من امان دهى.
لِنَفْسى وَ اَهْلى وَ وَلَدى وَ سآئِرِ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ حَتّى لااَخافَ وَ لا اَحْذَرَ مِنْ شَیْى ءٍ اَبَداً
براى خود و خاندان و فرزندانم، و سایر چیزهایى که به من عنایت کردى، تا هرگز از چیزى نهراسم و حذر نکنم.
اِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْى ءٍ قَدیرٌ وَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکیلُ
به درستى که تو بر هرچیز توانایى، و خدا ما را بس است، و چه خوب کارگشایى است.
یا کافِىَ اِبْراهیمَ نُمْرُودَ وَ یا کافِىَ مُوسى فِرْعَوْنَ
اى کفایت‌کننده ابراهیم از نمرود، و اى کفایت‌کننده موسى از فرعون.
اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تَکْفِیَنى شَرَّ فلان بن فلان.
از تو مى‌خواهم بر محمد و خاندان محمّد درود فرستى، و از من کفایت کنى شرّ فلان پسر فلان را. (به جای فلان بن فلان، نام کسی را که از شر او بیمناک است، ذکر کند)
نماز مختصر امام زمان عجل الله
در همه ی کتب معتبری که این نماز آمده است، کیفیت خواندن آن، به همین شرح است. البته برای مداومت بر آن و خواندن مختصر آن، می توان تعقیباتِ ذکر شده را به جای نیاورد.
نماز امام زمان علیه السلام قنوت ندارد؟
همانطور که می دانیم، قنوت از ارکان نماز نیست و حتی در نمازهای واجب هم می توان قنوت را انجام نداد و ادای آن فقط من باب استحباب است. اما با توجه به اینکه نمازگزار برای تقرب و توسل به نماز ایستاده است و مکنونات قلبی و حاجتهای شرعی اش را از این آستان خواستار است، مستحب است که نمازش را به زینت قنوت بیاراید چرا که قنوت، تصویری زیبا از تمنای بنده به درگاه معبود است و نیکوست که در این تمنا، وصال به مهدی موعود علیه السلام و تعجیل در ظهور ایشان و سلامتی حضرت ولی عصر عجل الله، طلب شود.
اسناد مربوط به نماز امام زمان علیه السلام
همانطور که در بخش مکان، اشاره شد، علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار، ارزش و فضیلت خواندن این نماز امام زمان را در مسجد مقدس جمکران با فضیلت خواندن آن در مسجد الحرام برابر می داند. سید بن طاووس نیز در کتاب خود، اقامه ی این نماز را در مسجد جمکران سفارش کرده و سند توصیه خود را یکی از توقیعات حضرت مهدی عجل الله عنوان کرده است. شیخ حر عاملی (از علما و فقهای شیعه در قرن ۱۱ هجری و مؤلف کتاب وسائل الشیعه)، قطب الدین راوندی (درگذشت: ۵۷۳ق) محدث، مفسر، متکلم، فقیه و مورخ شیعه در قرن ششم هجری و از شاگردان طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است) عاملی کفعمی (درگذشته ۹۰۵ قمری، از عالمان شیعه در قرن نهم هجری و نویسنده المصباح و البلد الامین)، ازفقهای شیعه هستند که خواندن نماز امام زمان علیه السلام را با کیفیت نگارش شده، سفارش نموده اند.
کلام آخر
توسل به امامان معصوم علیهم السلام، یکی از راههای تقرب به خداوند است و در این راه، دعا و نیایش و نماز وسیله ای برای ابراز این تقرب!
حال که با معرفت و عشق به درگاه امامت، آمده ای، رسم عاشقی را با دعا برای سلامتی و ظهور امام زمان علیه السلام به پایان ببر، چرا که حضرت مهدی علیه السلام همواره برای شیعیانشان دعا می کنند.«اللهم عجل لولیک الفرج»
پی نوشت ها
- صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۲۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۳، ص۱۸۴؛ ج۱۰۰، ص۸۲
- طوسی، مصباح المجتهد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۰۳؛ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۹۲، ۴۹۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۵۲، ص۹۲
- توقیعات ناحیه مقدسه اثر علامه مجلسی، خبرگزاری کتاب قائمیه
- قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۴۷۶
- سایت هدانا برگرفته از استفتائات آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تحریریه بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)