بخشی از کتاب

پیشگفتار

پیشگفتار

در دنیای کنونی چالش‌های جدید و روزافزونی در زمینۀ مفاهیم بنیادین به‌وجود آمده است؛ از‌جمله معنا و ارزش زیستن و همچنین روابط انسان با خداوند، خود، دیگران و طبیعت؛ لذا نیاز به معنویت هرچه بیشتر در کانون توجه قرار گرفته است و از آن با عنوان گمشدۀ انسان امروزی یاد می‌کنند. به‌رغم سابقه‌ای به‌قدمت پیدایش ادیان الهی، به‌ویژه دین اسلام و معنویت عمیق نهفته در آن، هنوز هم اندیشمندان مختلف براساس نوع جهان‌بینی خود، تعریف‌های متفاوتی از معنویت و راهکار رسیدن به آن ارائه می‌دهند؛ ازطرفی دیگر سست شدن پایه‌‌های معنویت و فضیلت و انسانیت و نوع‌دوستی انسان را به مرحله‌ای رسانده است که فقط جنبه‌‌های اقتصادی و منافع شخصی را درنظر بگیرد. پیوند‌های عاطفی و دوستی‌ها و علایق، همگی؛ دربرابر هجوم بی‌رحمانۀ منافع تجاری رنگ باخته است. سرگردانی و سردرگمی ‌و نابسامانی و ناآرامی ‌و تعارضات درونی، صلح و آرامش را از زندگی گرفته است. تعارضات درونی، اعتیاد، فساد‌های اخلاقی و خودکشی کانون خانواده و امنیت و آرامش فردی و اجتماعی را برهم زده است؛[۱] اما بشر امروزی با ورود به هزارۀ سوم، دریافته است که معنویت و ارتباط با دنیای درون و ارتباط با خداوند و پویایی ارزش‌های اصیل تنها راه نجات‌بخش وی از آشفتگی‌هاست. براین اساس می‌توان گفت معنویت یک امر ضروری رو به رشد است؛ چنانچه سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان به ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی اشاره کرده است[۲] و در رویکرد کل‌نگر و یکپارچه به انسان، بعد معنوی در ابعاد دیگر نقش دارد.

معنویت از نظر ما عبارت ‌‌است‌ از نظام باور و عمل بر مبنای معانی و ارزش‌های پویا و ارتباطات محبت‌آمیز و عمیق با خدا، خود، خلق و خلقت (در سایۀ قرب به خدا) که زندگی را ارزشمند و مرگ را معنادار می‌کند.

دعا براساس رویکرد جدید با روش و تکنیک‌های خاص می‌تواند معنابخش و نگرش‌ساز و باورساز باشد که این نگرش می‌تواند در جهت‌دهی باور و افزایش آرامش و ارتقای معنویت و رفتار درست اثربخش باشد که در این نوشتار به آن پرداخته می‌شود.

براساس تحقیقات صورت ‌گرفته، اثبات شده است که نیایش با نگاه جدید دارای قدرتی ویژه است که می‌تواند معنویت ما را ارتقا بخشد و تمام امور را درجهت رشد و تعالی انسان قرار دهد؛ پس باید نیایش کرد؛ زیرا نیایش پیش‌از آنکه ابزار زندگی باشد، ابراز بندگی است و بیش ‌از آنکه خواهش تن را ادا کند، حاجت دل را روا می‌کند و برتر از آنکه سفرۀ نان را فراخی بخشد، گوهر جان را جلا می‌دهد. نیایش بر صفات انسان اثر می‌نهد و طریق حق را به او رهنمون می‌کند.

نگارنده معتقد است دوری از دین، معنویت و آموزه‌های دینی از عوامل بسیار مهمی است که جوامع بشری را به انحطاط کشانده و برای آنکه دین در صحنۀ زندگی افراد قرار گیرد، اگر کاربرد الگوهای دینی براساس دیدگاه کارکردگرایان تبیین شود و تأثیرات آموزه‌های دینی در سلامت جسم و روان و اجتماع با تحلیل‌های علمی‌ بیان شود می‌تواند احساس نیاز به دین را در نسل جوان برانگیزد و تأثیرات آن آموزه‌‌‌ها در زندگی آنان پررنگ گردد. در‌این‌صورت بازگشت به دین و دینداری صورت می‌گیرد. البته ‌این نگرش به دین و دعا به جایگاه قدسی آنها لطمه نمی‌زند، بلکه نگاه کارکردگرایانه به دین و دعا سبب توجه ویژه به آن می‌گردد.

عالی ترین نمونه این گونه نیایش را در کلام نورانی ائمه معصومین به ویژه ادعیه حضرت مهدیf می‌توان یافت. این نوشتار را سعی برآن است تا با نگاهی علمی- روان شناختی به تحلیل وتبیین آموزهای ناب صحیفه مهدیه در ارتقای بهداشت روانی بپردازد، بدین منظور نگارنده با  نگاهی جامع به نیایش، نگرشی نو و کاربردی داشته و تأثیرات نیایش برسلامت و روش آموزش و آموختن اندیشه‌های مهدوی و تصحیح و تکمیل و تثبیت نگرش‌ها به واسطه دعا را به عنوان یک روش کاربردی بیان می‌دارد.

این مجموعه در۴۲ دعا – براساس کتاب «صحیفه المهدی» که با اجازه روائی آیت الله مرعشی توسط آقای عیسی اهری (سلیم پور) در موسسه انتشارات رسالت چاپ گردید- نوشته شده است؛ البته سعی شده این نوشتار با سبکی خاص به رشته تحریر درآید به گونه ای که در هر صفحه یک بند از نیایش‌های وزین صحیفه مهدیه با نگاهی روان شناختی مورد تحلیل مختصر قرار گیرد. اما این تحلیل به خاطر محدودیت‌های متعدد به اختصار آمده، زیرا هدف اصلی ایجاد نگرش کاربردی به دعا بوده و تحلیل کامل موارد مذکور نیاز به کتاب مستقل داشته که دراین مجال جایی ندارد. در نهایت امیدواریم این کار بدیع که قدم نخست آن برداشته شده مورد قبول حضرت حق و امام زمان۴ قرار گرفته و قابل استفاده پویندگان معرفت و جویندگان حقیقت باشد.

شایسته است از رهنمودهای استاد دکتر امیر قمرانی عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه اصفهان و دکتر نجفی وحجه الاسلام ترابی که به بازخوانی این متن پرداختند کمال تشکر و قدردانی نمایم.

ترغیب و همراهی پدر فاضل و دلسوزم حجت الاسلام حسین احمدی فراز و دعای مادرمکرمه و صبوری همسرگرامی خانم امامی فر و فرزندانم نقش موثری درتکوین این اثر داشت که سزاوار است از تمامی عزیزان تقدیر و تشکر نمایم.

ارتباط با خوانندگان محترم جهت ارائۀ پیشنهاد:

 Ahmadifaraz@yahoo. com_dm  ۰۹۱۳۰۹۳۹۴۵۰

دکتر مهدی احمدی‌فراز

دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی

اصفهان ۱۳۹۵

[۱]. میلانی‌فر، بهداشت روانی، ص۲۵.

[۲]. شریفی، احسان، «ساخت و بررسی ویژگی‌های روان سنجی، پرسشنامه گرایش‌های معنوی در دانشجویان دانشگاه اصفهان» ش۲، دو فصلنامه علمی _تخصصی مطالعات اسلام و روان شناسی، ص۵۸.